TUZLA TERSANELERİNE DİĞER BİR BAKIŞ: Health and Safety Environment (HSE)

İşçi sağlığı ve iş güvenliği; bir iş yerinde uygun bir politika belirlenerek, bu politikaya bağlı kurallar ve uygulamalar manzumesidir.

İnsanlar eskiden de işçi sağlığı ve iş güvenliği için de  işin tehlikelerine göre çeşitli tedbirler almışlardır. Hiç bir zaman eskiden işçi sağlığı ve iş güvenliği mi vardı, işler yürüyordu diye düşünmemek gerekir. Gemi inşa sanayiindeki teknolojik gelişmeler, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin önemini daha da artırmıştır.  İş güvenliği ve emniyeti ile ilgili işin riskleri göz önüne alınarak konulmuş kuralların hepsinin hesaba katılarak bir iş yerinde çalışılması durumununda, o iş yerinde tüm iş kazalarının önleneceğine inancım tamdır. Önlenemeyen bir kaza yoktur. Yeter ki  belirlenmiş iş kolları için riskler önceden belirlenerek tedbirler alınmış olsun. Bir iş yerinde çalışan herkes konulmuş olan bu kurallara harfiyen uyduğunda, tüm emekçilerin salimen evlerine ailelerinin veya sevdiklerinin yanına kazasız ve belasız ulaşacakları muhakkadır. Bu ülkenin insan kaynaklarının sevdiklerine tam ve sağlıklı ulaşabilmeleri ancak ve ancak işçi, işveren ve devlet üçgeninin gerekli sistemli ve bilimsel dedbirleri alarak uygulamay koymasından geçmektedir. Bu durum hem çalışanları, hem Tersane sahiplerini ve hemde yürütme ve yasa koyucunun bir ahenk içinde insana verdiği önemle ölçülür. Sadace tersaneler bizim ülkemizde bulunmamaktadır. Daha önceleri de, bu ülkede bir çok tersane vardı. Bunlar Camialtı, Haliç, İstinye, İzmir vb tersanelerdir ve buralarda da hemde bugünkünden daha fazla insan bu tersanelerimizde çalışmışlardır ve halen de mevcut olanlarda çalışmaktadır.  Artık aynaya bakmamız gerektiği kanısındayım. Aynada gürdüğümüz vahşi kapitalizmin insan hayatını hiçe sayan uygulamalarını görmekteyiz. Öncelikli olarak bu ülkenin halen mevcut gemi filosunu inşa eden bu eski tersanelerimizdeki insan hayatı kayıpları ve yaralanmalarla, bugünkü tersanelerdeki insan hayatı kayıpları ve yaralanma istatistiklerine bakmak gerekmektedir. Eski tersanelerimizden mevcut olanları bugün tezgahlarında iş beklerken ve bu tersanelerin tezgahları çürümeye bırakılırken, daha henüz bir tersanede bulunması gerekli yeter koşulları ve ekipmanı olmayan tersanelerde de ülümler meydana gelmektedir. Bunun nedenini her sorumlu kişi kendisine sormalıdır.

Tersanelerde uygulanmak için koyulan kurallar uygulanabilir ve bu iş kolu için uygun olmalıdır. Mevcuy uygulanabilir kuralları ihlal etmek, iş kazalarını beraberinde getireceğini unutmamak gerekir. Her ihlal kaza risklerini ortaya çıkarmakta ve beraberinde de, kazaları ve olayları yaratmaktadır. Bu itibarla HSE kavramına bakış açısı büyük önem arz etmektedir. Çünkü HSE ile gelen kurallara nasıl bakarsak kuralların bize yansımasıda öyle olacaktır. HSE kavramının getirdikleri, çalışanların salimen evlerine ve sevdiklerine sağlıklı bir şekilde ulaşması için gerekli şartları sağlamaktadır. Fiziksel ve sosyal olarak sağlıklı  yaşamak insanların en temel hakkıdır. Sağlık; yalnız tek başına hastalık ve sakatlığın olmaması değil, fiziksel ve ruhsal olarak insanın sağlıklı olmasını ifade etmektedir. Yani sadece hastalık ve sakatlığın olmaması sağlıklı olmanın yeter koşulu değildir. Sağlıklı olabilmek için fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden de tam bir iyilik hali olmalıdır.

İşçi sağlığı ve iş güvenliği HSE( Health and Safety Environment ) SİSTEMLİ ve BİLİMSEL, SAĞLIKLI ve GÜVENLİ, TEDBİRLER ve PROSEDÜRLER DİZİSİDİR. İşçi sağlığı ve iş güvenliğini daha iyi kavrayabilmemiz için niçin ve neden çalışıyoruz sorusunun cevabına bakmalıyız. Neden çalışıyoruz?

Temel ihtiyaçlarımızı karşılamak, imkan ve kabiliyetlerimiz dahilinde ailemizin ve kendimizin beklentilerini en iyi bir şekilde karşılamak ve daha iyi bir yaşam sağlamak, kısaca hayatta kalabilmek için çalışmaktayız. Eğer çalışmazsak hayatta da kalabilmemiz mümkün değildir.

Hangi koşullarda çalışamayız?

Yaşlılıktan dolayı iş yapabilme gücümüzü yitirdiğimiz zaman ve iş yapabilme gücümüzü etkileyecek kadar sakatlandığımız zaman çalışabilmemiz zorlaşır ve hatta imkansız hale gelir. İşçilerin üretime olan katkıları çok büyük olup, olmazsa olmazlarındandır. Üretimin gerçekleşebilmesi ancak Enerji, İş sahası ve İşçi üçgeni ile mümkündür. Bu üçgen beraberinde tehlike ve riskleri getirmektedir. İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin temel amacı, bu üçgenin uyumlu ve uygun olmasını sağlamak ve bu konuda çalışmalar yapmaktır.

Bu itibarla bugün tersanelerimizde yaşanan ölümlü olayların nedeni halen ülkemizde deniz iş sahalarından olan Tersanelerimizde işçi sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak HSE kavramının olmaması veya gelişmemesinden kaynaklanmaktadır. Bu bizlere yabancı olan kavram, Health and Safety Environment  kelimelerinden oluşmaktadır. Yani Sağlıklı ve Emniyetli Çevre ve Güvenliğin yaratılması ile işçi sağlığı ve güvenliğini sağlamak mümkündür. Maalesef deniz iş sahalarından olan gemilerimizde de bu kavramla hemen hemen aynı ISM Code Uluslararası Denizcilik Örgütü(IMO) tarafından yayımlanarak yürülüğe konmuş ve halen uygulanmaya devam edilmektedir. Bu sayade gemilerdeki kazalar ve yaralanmalar minimize edilerek, gemilerde bulunan bulgularla ve risk analizleri iyileştirmeler her gün devam etmektedir. Gemilerd yapılan safety meetingleri ile de mürettabat emniyet ve güvenlik hakkında bilinçlendirilmekte ve şirket prosedürlerinde uygulamadan kaynaklanan eksik aksak hususlar giderilmeye çalışılmaktdır. Ancak Tersanelerimizdeki ISM de, HSE kavramı olmalıdır. Çevre, Sağlık ve Güvenlik sorunları, sorumluluk sahibi şirketler için en öncelikli konular arasında bulunmaktadır. Bu deniz iş sahalarından Tersanelerimizde kavramın gereklilikleri harfiyen yerine getirilirse bugün Tersanelerimizde yaşanan üzücü olayları engellemek mümkün olabilecektir. Bu konudaki ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemeler de mevcuttur. Bunlardan uluslararası yaslardan ILO kuralları, ulusal kurallardan da 4857 sayılı İş Kanunu Md 77, Her işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulndurmak, işyerlerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek,  işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorunda olduğu açıkça belirtilmektedir. Her işçi de; işçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda işverence alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.

Çalışanlar gerek kendilerini ve gerekse işyerindeki üretim araçlarını  her türlü tehlikelerden korumaları genel hatlarıyla iş güvenliğini oluşturur. İşyerinde işin yapılması ve yürütülmesi ile ilgili olarak oluşan tehlikelerden ve sağlığa zarar verebilecek koşullardan işçileri korumak ve çalışanlara daha iyi bir çalışma ortamı sağlamak için yapılan çalışmalara işçi sağlığı ve iş güvenliği denir. İş güvenliği teknik güvenlik anlamında kullanılmaktadır ve iş kazaları ve meslek hastalıklarını engellemek için çalışmaları içermektedir.İşçi sağlığı ve İş güvenliği (HSE) bir iş yerinin olmazsa olmaz bir parçasıdır. Ayrıca işçi sağlığı ve iş  güvenliği, ancak ve ancak işçi, işveren ve devlet üçgeninde, işbirliği içinde başarılması gerekmektedir. Öncelikli olarak Tersanelerin bir iş Güvenliği Politikaları olmalıdır. Bu belirlenecek politika Tersanelerin tüm çalışanlarının, yönetici ve işverenin vazgeçilmez önceliği ve çalışanların işlerinin ayrılmaz bir parçası olmalıdır. Bu politika içerisinde azimle hedeflere ulaşma kararlılığı olmalı ve bu hedeflere ulaşmak için tersanelerde çalışan taşeron firma elemanları için de bu kurallar aynen geçerli olmalıdır. İşçi sağlığının ve İş güvenliğinin sağlanması  deniz iş sahalarından olan Tersanelerin kendi sorumluluğundadır. İş güvenliği, verimlilik, kalite ve çevre performansları ile en üst dereceden izlenmesi gerekmektedir. Ayrıca iş güvenliği konusunda sorumluluk en üstten en alt seviyedeki çalışanlara kadar tüm çalışanların temel görevlerinin başında yer almalıdır.

Yukarıda açıklanan hukuki düzenlemeler ve uluslararası kurallar gereği tüm tersaneler bir master plan dahilinde ivedi olarak bağımsız birer HSE(Health and Safety Environment) Departmanlarını kurmalıdırlar. Bu bağımsız departmaların tüm çalışan yönetici ve işçilerin uygulayacağı işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili ortak politikaların belirlenmesine müteakip, politikalara uygun kurallar ve prosedürler belirlenmiş risklere güre oluşturulmalıdır. Bu prosedür ve kuralların uygulamalarında, tüm Tersane çalışma sahasında çalışmalara başlanmadan önce supervisor veya safety officerlar nezaretinde yapılacak iş ile ilgili rislerin belirlenmesi ve Job Hazard Analizlerin gözden geçirilerek ToolBox Talks ların tüm işçi ve supervisorlerle yapılarak imza altına alınması bir HSES zorunluluğu olmalıdır. Hatta değişen iş koşullarında belirlenen yeni riskler ortaya konularak risklere karşı tedbirler alınarak işin yerine getirilmesi Tersanelerimizde bugün yaşanan kaza ve üzücü can kayıplarını minimize edecektir. Tersanelerce uygulamlardan kaynaklanan tecrübelerle ve kazalardan çıkarılan derslerle ileride bu tersanelerin sıfır kaza politikası(zero incident) ile belkide bu kazalar ve üzücü kayıplar tamamen sıfırlanacaktır. HSE kavram ve uygulamalarını ve PTW(Permit To Work) dahil, kazaların araştırılarak bir daha oluşmaması için çıkarılan derslerin tüm çalışanlarla paylaşılması gerekmektedir. Bu sayede her kazadan veya emniyetsiz durumdan çıkarılan Lessons Learned tüm tersanelere yayımlanarak bir daha olmaması için gerekli tedbirler hemen alınarak bu tür kazalar önlenmelidir. Ayrıca tüm çalışanların işi durdurabilecek, emniyetsiz yapılan bir işi durdurma hakkı ve bu olayla ilgili STOP card yazarak, emniyetsiz çalışmaların engellenebilmesi tüm yönetici ve işçilerce sağlanabilecektir. Ayrıca tüm çalışanların tersane gibi tehlikeli çalışma sahalarında uygun PPE (Personal Protective Equipments, Helmet, glasses, safety shoes, gloves, respirator, exproof equıpments and life jackets) kullanmaları bir zorunluluktur. Çalınlara uygun PPE sağlanması ilk aşamada işverene maddi bir külfet getireceği düşünülebilir. Bir ülkenin en değerli kaynağı olan insan kaynakları için tersanelerce oluşturulacak bir ortak kaynakla ihtiyaçların sağlanabileceği değerlendirlmektedir. Çalışanlara, iş güvenliği konusunda doğru davranış alışkanlıklarının kazandırılması için sürekli eğitim verilmelidir. Kaza risk analizleri yapılarak oluşabilecek veya oluşmuş iş kazalarını önleyici planların acilen hazırlanması ve uygulanması gerekmektedir. Dünyadaki en iyi gelişmiş uygulamaları tatbik ederek sürekli gelişmek hedefimiz, ulusal ve uluslararası yasalara kesinlikle uyumlu iş güvenliği önlemleri alarak iş kazalarını önlemek klavuzumuz olmalıdır. İşçi, İşveren ve Devletimizin İş güvenliği kural ve talimatlarına uygun çalışma düzenini korumak, yasalara uygun sağlıklı ve emniyetli işyerleri kurmak, emniyetsiz durumları gidermek, teknik emniyet konularında çalışmalar ve değişen çalışma koşullarına göre gelişmeler yapılmasını sağlamak, gerekli yasal düzenlemleri çıkarmak, denetlemek, teknik çalışmaların alt yapısını oluşturmak asli görevleri olmalıdır. Devlet bu yüzden, bu sektörde canları pahasına çalışan işçiler ve işverenle iş güvenliği konusunda, vatandaşlarının mutlu yaşamaları, sağlıklı olmalarını sağlamak ve sektörel maddi ve manevi çıkarlar nedeniyle yakından ilgilenmelidir.  Ancak bu koşullar altında Tuzla Tersaneler bölgesinde olabilecek kazaların önlenebileceği değerlendirilmektedir.