ABD Uçak Gemisi, Türk Kargo Gemisiyle Çarpıştı

Olayın Ayrıntıları

11 Şubat 2025’i 12 Şubat’a bağlayan gece saat 23.46 sularında, Akdeniz’de Mısır’ın Port Said kenti yakınlarında nadir rastlanan bir deniz kazası yaşandı. Amerikan Donanması’na ait Nimitz sınıfı uçak gemisi USS Harry S. Truman (CVN 75), 53.000 tonluk Panama bayraklı ticaret gemisi Besiktas-M ile çarpıştı. ABD Deniz Kuvvetleri Altıncı Filosu, çarpışma anında uçak gemisinde 5.000’den fazla mürettebat bulunduğunu fakat ciddi bir yaralanma veya can kaybının olmadığını, geminin reaktör ve sevk sisteminde bir sorun görülmediğini açıkladı.

Bu çarpışma, iki büyük tonajlı geminin aynı deniz sahasında karşılaşması sonucu gerçekleşmiş olması nedeniyle dikkat çekiyor. 100.000 tonluk USS Harry S. Truman, bir nükleer güçle çalışan gemi olup, özellikle dünya genelinde yürütülen çeşitli askeri operasyonlarda sıkça görev alıyor. Besiktas-M adlı ticaret gemisi ise genellikle kuru yük taşımacılığı yapan, 53.000 ton kapasiteli ve Panama bandıralı bir yük gemisi olarak biliniyor.

Kazanın hemen ardından ABD Donanması Altıncı Filosu tarafından yapılan ilk açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Nimitz sınıfı USS Harry S. Truman (CVN 75) uçak gemisi, 12 Şubat saat 23.46 sularında Port Said, Mısır yakınlarında seyir hâlindeyken Panamalı ticaret gemisi Besiktas-M ile çarpışmıştır. Her iki gemide de can kaybı bildirilmemiş, USS Harry S. Truman’da su baskını veya ciddi hasar olmadığı tespit edilmiştir. Olayla ilgili soruşturma devam etmektedir.”

Kazanın kesin nedenleri henüz netlik kazanmış değil. Denizcilik uzmanları, bu tür çarpışmaların genellikle hatalı navigasyon, koordinasyon eksikliği veya gemi komuta merkezleri arasındaki iletişim problemlerinden kaynaklanabileceğini belirtiyor. Öte yandan, Port Said gibi dünya deniz ticaretinin kalbi sayılan bir noktada, gemi trafiğinin çok yoğun olduğu ve bu durumun kaza riskini artırdığı vurgulanıyor.

Gemi Profilleri

USS Harry S. Truman (CVN 75)

• Sınıf: Nimitz
• Tonaj: Yaklaşık 100.000 ton
• Güç Kaynağı: İki nükleer reaktör
• İtme Sistemi: Dört pervaneli sevk sistemi
• Mürettebat: Yaklaşık 5.000 kişi
• Görev Alanı: Uçak gemisi, ABD Donanması’nın kritik stratejik unsurlarından biri

Nükleer reaktörlü bu gemi, ABD Donanması’nın en büyük ve en güçlü gemilerinden biri olarak biliniyor. Denizden karaya proje edilmesi gereken güçte uçakları konuşlandırabilen ve dünyanın pek çok noktasında caydırıcılık görevi üstlenen USS Harry S. Truman, son dönemde özellikle Orta Doğu ve Doğu Akdeniz bölgelerinde varlık gösteriyordu.

Besiktas-M

• Bayrak: Panama
• Tonaj: Yaklaşık 53.000 
• Gemi Türü: Kuru yük gemisi (ticaret gemisi)
• Mürettebat: Değişken, ancak genellikle 20-30 kişi arasında
• Çalışma Alanı: Uluslararası ticaret rotaları (Akdeniz, Karadeniz, Atlantik vb.)

Besiktas-M, çoğunlukla genel yük, tahıl veya konteyner benzeri malzemeleri taşıyan bir ticaret gemisi. Panamalı şirketlere kayıtlı olsa da dünya çapında faaliyet yürütüyor. Özellikle Akdeniz coğrafyasında önemli limanlar arasında yük taşıyan gemi, gemi trafiğinin yoğun olduğu güzergâhlarda düzenli olarak seyrediyor.

Olay Öncesi Durum

USS Harry S. Truman ve beraberindeki görev grubu, Aralık ayının ortalarından beri Kızıldeniz’de görev yapıyordu. Bu görevin temel amacı, Yemen kaynaklı Husilerin, uluslararası ticaret gemilerine ve askeri unsurlara yönelik saldırılarını engellemekti. Husiler, zaman zaman Kızıldeniz’den geçen ticaret gemilerine veya Suudi Arabistan’a ait gemilere yönelik füzeli ya da insansız hava araçlı saldırılar düzenleyerek bölgedeki gemi trafiğini tehdit ediyor.

Ocak ayında İsrail ile Hamas arasında varılan geçici ateşkes sonrasında bölgedeki askeri gerilim nispeten azalmış gibi görünse de, ABD Donanması yine de bölgede güçlü bir varlık göstermeye devam ediyordu. Truman görev grubu, Kızıldeniz’den Akdeniz’e geçiş yapmak üzere Süveyş Kanalı rotasını kullanmış ve bu süreçte Port Said yakınlarına demir atmıştı. Bu kısa mola sürecinde de geminin, operasyonel hazırlıklarını gözden geçirmesi ve mürettebatın lojistik ihtiyaçlarını karşılaması planlanıyordu.

Besiktas-M ise Mısır limanlarına yakın bir noktadan Kuzey Akdeniz’deki bir limana yük taşıma amacıyla seyir hâlindeydi. Geminin Port Said yakınlarında bulunması, bölgedeki yoğun gemi trafiğine katılmasından kaynaklanıyor. Denizcilik kaynaklarına göre, Port Said civarındaki rota, Süveyş Kanalı’ndan Akdeniz’e geçiş yapmak isteyen gemilerin sıkça kullandığı, çok kalabalık bir suyolu. Bu nedenle, gemilerin manevra alanı bazı noktalarda oldukça sınırlı kalabiliyor.

Kaza Anı ve Olası Nedenler

12 Şubat 2025 akşamının ilerleyen saatlerinde meydana gelen kazada, her iki geminin de gece seyri kurallarına uygun olarak seyretmesi bekleniyordu. Büyük gemilerde bulunan radar ve elektronik navigasyon sistemleri sayesinde, deniz trafiği ve çevresel koşullar anlık olarak izlenebiliyor. Ancak yine de kazaların önüne geçmek her zaman mümkün olmuyor.

Uzmanlar, ilk değerlendirmede şu olası nedenlere işaret ediyor:

1. İletişim Eksikliği: Her iki gemi arasında telsiz veya AIS (Otomatik Tanımlama Sistemi) üzerinden gerekli koordinasyonun sağlanamaması çarpışmaya davetiye çıkarmış olabilir.
2. Yoğun Gemi Trafiği: Port Said çevresi, Süveyş Kanalı’ndan geçiş yapan gemilerle dolu olduğundan, dar ve kalabalık sularda manevra hataları yaşanma ihtimali yüksek.
3. Seyir Kuralları İhlali: Gemiler arasındaki öncelik sıralaması ve seyir kurallarına mutlak şekilde uyulması gerekiyor. Taraflardan birinin hata yapması kazaya yol açabilir.
4. Teknik Arıza: Elektrik, radar veya pervane sistemi kaynaklı bir arıza, geminin manevra kabiliyetini sınırlamış olabilir.

Şu anda hem ABD Donanması hem de Mısır makamları kazanın kesin nedenini araştırıyor. Kazanın nasıl meydana geldiğine dair gemilerin seyir kayıtları, radar verileri ve mürettebat ifadeleri de detaylı bir şekilde incelenecek. Ayrıca nükleer güçle çalışan USS Harry S. Truman’ın reaktör sistemlerinde herhangi bir zarar olup olmadığı da titizlikle denetleniyor. İlk açıklamalarda, nükleer reaktör ve sevk sisteminin emniyetli olduğu vurgulandı.

Kazanın Sonuçları

1. Can ve Mal Kaybı: Şans eseri, hem USS Harry S. Truman’da hem de Besiktas-M’de hiçbir mürettebatın yaralanmadığı bildirildi. ABD Donanması, nükleer reaksiyon ya da radyoaktif sızıntı gibi bir riskin bulunmadığına dikkat çekti.
2. Gemilerde Hasar: USS Harry S. Truman’ın devasa gövdesinde ciddi bir su baskını veya yapısal hasar olmadığı açıklandı. Besiktas-M tarafında da yalnızca yüzeysel çizilmeler ve tahmini küçük bir gövde hasarından söz ediliyor. Yine de her iki gemide de kaza sonrasında detaylı bir mühendislik analizi yapılması bekleniyor.
3. Soruşturma Süreci: ABD Deniz Kuvvetleri ve Mısır yetkilileri, birlikte ya da ayrı ayrı kapsamlı bir araştırma yürütecek. Ayrıca uluslararası denizcilik kuruluşları da sürece dahil olabilir. Çarpışma anındaki ses kayıtları, radar ve seyir defterleri, gemi personelinin ifadeleri başta olmak üzere pek çok veri mercek altına alınacak.
4. Deniz Trafiği Etkileri: Kazanın yaşandığı alanda kısa süreliğine deniz trafiği kısıtlandı. Ancak olaydan bir gün sonra rotanın yeniden açıldığı bilgisi geldi. Süveyş Kanalı’ndan Akdeniz’e geçmek için bekleyen diğer gemiler ise kontrollü bir şekilde yönlendirildi.

Askeri ve Jeopolitik Bağlam

USS Harry S. Truman’ın Orta Doğu’daki varlığı, uzun süredir ABD’nin bölgedeki deniz güvenliğini sağlamaya yönelik çabalarının bir parçası olarak biliniyor. Yemendeki Husi milislerinin faaliyetleri, Kızıldeniz’deki uluslararası ticareti tehdit ederken, uçak gemisi görev grubu bu tür tehditlere karşı bir nevi “güvence” işlevi görüyor.

Öte yandan, son dönemde Filistinli örgüt Hamas ile İsrail arasında geçici bir ateşkes sağlanması, Doğu Akdeniz’deki siyasi ve askeri hareketliliği azaltmış olsa da tam anlamıyla bir istikrar sağlandığından söz etmek zor. Husi milisleri, Hamas’la dayanışma içerisinde olduklarını iddia ediyor ve İsrail’e veya Suudi Arabistan’a karşı tutumlarını sürdürmeye devam ediyor. Dolayısıyla bölgede her an yeni bir gerilim patlak verebiliyor. Bu bağlamda USS Harry S. Truman gibi büyük ölçekli askeri unsurların varlığı, caydırıcılık açısından önemli görülüyor.

Uçak Gemilerinin Çarpışma Olasılığı ve Zorlukları

Bir nükleer uçak gemisinin sivil bir gemiyle çarpışması oldukça ender yaşanan bir durum. Zira bu gemiler üstün radar ve navigasyon sistemlerine sahip, aynı zamanda çevredeki diğer gemilerle sürekli iletişim hâlinde olan köprüüstü personeli tarafından yönetilir. Öte yandan, ticaret gemileri de uluslararası seyir kurallarına uymakla yükümlüdür.

Böylesi bir kaza, özellikle yoğun trafiğin bulunduğu stratejik boğazlar veya kanallar yakınında meydana gelebilir. Süveyş Kanalı ve Port Said civarı da tam olarak böyle bir bölge: Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan en önemli suyollarından biri. Her gün onlarca büyük gemi, kanaldan geçmek için sıraya giriyor veya açıkta demir atıyor. Bu kadar yoğun bir trafiğin içinde, bir anlık koordinasyon eksikliği bile büyük çaplı kazalara neden olabiliyor.

Çevresel Etkiler

Nükleer reaktörlü gemiler, kazalarda en çok dikkat çeken çevresel riski barındırır. Ancak USS Harry S. Truman cephesinden yapılan açıklamaya göre, reaktörde veya yakıt sistemlerinde hasar tespit edilmedi. Bu da denize radyoaktif sızıntı gibi bir senaryonun söz konusu olmadığını gösteriyor.

Bununla birlikte, ticaret gemisi Besiktas-M’de oluşabilecek yakıt sızıntısı veya kimyasal madde taşınıyorsa yük sızıntısı da potansiyel bir riskti. İlk incelemelere göre geminin yük bölümünde önemli bir hasar meydana gelmedi. Yine de, Mısır makamları ve uluslararası çevre kuruluşları, bölgedeki deniz suyu kalitesini inceleyebilir.

Soruşturma ve Hukuki Süreç

Kazanın ardından hem ABD hem de Mısır makamları soruşturma başlattı. ABD Donanması’nın askeri gemileri uluslararası sularda farklı yasal statülere tabi olabiliyor. Mısır karasularında gerçekleşmiş olması hâlinde Mısır yargı mercileri de olaya dahil olabilir. Ticaret gemisinin Panama bandıralı olması ise bir başka hukuki boyutu gündeme getiriyor. Böyle kazalarda genellikle birden fazla devlet kurumunun ve uluslararası kuruluşun iş birliği yapması gerekebilir.

1. ABD Deniz Kuvvetleri Soruşturması: ABD Donanması, kendi askeri gemilerine dair iç soruşturma yürütür. Mürettebatın kusuru, teknik arızalar veya komuta zincirindeki hatalar mercek altına alınır.
2. Mısır Makamları: Port Said açıklarında meydana gelen bu olayda Mısır, kıyı devleti olarak öncelikli soruşturma hakkına sahiptir. Kazanın deniz emniyeti boyutları incelenir.
3. Panama Denizcilik Otoritesi: Ticaret gemisinin taşıdığı bayrak devlet olarak Panama da soruşturma yürütebilir. Geminin klas kuruluşları ve sigorta şirketleri devreye girer.
4. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO): Deniz kazalarının raporlanması ve emniyetin artırılması konusunda rehberlik sağlayan IMO, bu tür çarpışmalarda elde edilen verileri inceleyip gelecekte benzeri olayların önlenmesine yönelik düzenlemeler geliştirebilir.

Gelecek Senaryoları ve Sonuç

Kazanın maddi ve manevi boyutları, yürütülen soruşturmaların ardından netlik kazanacak. Şu ana kadar ciddi bir yaralanma veya can kaybının bildirilmemiş olması, olayın en sevindirici yanı. Öte yandan, böylesi büyük ölçekli gemilerin çarpışması, denizcilik sektörüne, askeri planlamacılara ve sigorta şirketlerine pek çok ders sunuyor.

1. Deniz Trafiğini Düzenleme: Yoğun bölgelerde gemi trafiğini yöneten sistemlerin gözden geçirilmesi gerekebilir. Böylece benzer kazalar önlenebilir.
2. Navigasyon ve İletişim Protokolleri: Hem askeri hem de sivil gemilerin, özellikle karanlık ve yoğun sularda birbirlerinin konumlarını daha iyi takip edebilecek sistemler kullanması hayati önem taşıyor.
3. Askeri-Sivil İş Birliği: Gerek ABD Donanması gerekse bölge devletleri arasındaki bilgi ve veri paylaşımı, denizde güvenliği artıracak önlemlerin alınmasını hızlandırabilir.
4. Çevre Koruma Önlemleri: Deniz kazaları sonrasında ortaya çıkabilecek yakıt sızıntıları veya benzeri risklere karşı daha hızlı müdahale planlarının uygulanması şart.

Kazanın, bölgedeki askeri ve diplomatik dengeleri değiştirecek büyük bir kriz yaratması beklenmiyor. Ancak Mısır makamları, olayı yakından takip ediyor ve bölgenin güvenliğini tehlikeye atabilecek her türlü durumun önüne geçmeye kararlı. ABD Donanması da, Truman’daki operasyonel faaliyetlerin devam ettiğini, geminin güvenli bir şekilde seyrini sürdürebileceğini belirtiyor.

Önümüzdeki günlerde veya haftalarda, hem ABD Donanması hem de Mısır yetkilileri resmi raporlar yayınladıkça, kazanın perde arkası ve sorumluluğu daha net açığa çıkacak. Denizcilik camiası, bu raporları büyük bir dikkatle bekliyor. Zira dünya üzerindeki pek çok dar suyolunda her gün binlerce gemi seyir hâlinde ve bu kazadan çıkarılacak dersler, küresel deniz emniyetini geliştirmek adına büyük önem arz ediyor.