Kraliyet Fırkateyni İçin İki Türk Söküm Firması Yarışta

Türk Tersaneleri, HMS Monmouth’un İhalesinde Öne Çıktı

Birleşik Krallık Kraliyet Donanması’na (Royal Navy) ait Type 23 sınıfı fırkateyn HMS Monmouth, Türk tersanelerinden gelen tekliflerle birlikte resmen açık artırma sürecine girdi. Gemi, 2021 yılında “ekonomik olmadığı” gerekçesiyle hizmet dışına çıkarıldıktan sonra satış listesine alındı. İngiltere Savunma Bakanlığı (Ministry of Defence – MoD) tarafından hazırlanan ihale kapsamında HMS Monmouth’un yanı sıra HMS Walney, HMS Bristol ve HMS Montrose gibi emekliye ayrılmış farklı sınıflardan gemiler de satışa çıkarıldı.

Savunma muhabiri Freddie Webb’in 28 Ocak 2025 tarihli haberine göre, HMS Monmouth için yalnızca iki teklif geldi. Bu teklifler, Türkiye merkezli gemi söküm ve geri dönüşüm şirketleri olan Leyal Gemi Sokum Sanayi Ve Ticaret Ltd. Şti. ile Sök Denizcilik ve Tic. Ltd. Şti. tarafından yapıldı. Her iki firma da resmi internet sitelerinde, ağırlıklı olarak deniz araçlarının sökümü, geri dönüştürülmesi ve hurda ticareti alanında faaliyet gösterdiklerini belirtiyor.

“Ekonomik Olmayan” Gemiler İhalede

Kraliyet Donanması sözcüsünün aktardığı bilgilere göre, HMS Monmouth ve HMS Walney “planlanmış kullanım ömürlerini” doldurmuş durumdaydı ve aktif hizmete devam edebilmeleri için kapsamlı, maliyetli ve uzun sürecek bir modernizasyon gerektiriyordu. Bu nedenle, Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı gemileri satışa çıkararak, hem donanmaya ek mali yük getirmemeyi hem de geri dönüşüm sürecini yasal çerçevede gerçekleştirmeyi hedefliyor.

Gemi, Portsmouth yakınlarındaki bir tersanede bekletilirken, Türkiye’den gelen tekliflerle ilgili değerlendirme süreci devam ediyor. İhalenin kesin sonuçlarının ne zaman açıklanacağı henüz bilinmese de, geminin söküm ve geri dönüşüm amaçlı olarak Türk firmalarına satılma olasılığı oldukça yüksek. İngiliz yetkililer, yasal prosedürlerin tamamlanmasının ardından kamuoyuna açıklama yapacaklarını duyurdu.

İhaledeki Diğer Gemiler

• HMS Walney (Sandown sınıfı mayın avlama gemisi): Aynı ihalede satışa çıkan gemilerden biri olan Walney de Kraliyet Donanması envanterinden çıkarılmış durumda. Onun da “ekonomik ömrünü tamamladığı” belirtiliyor ve bakım-malzeme maliyetleri göz önüne alındığında aktif hizmete dönüşü öngörülmüyor.
• HMS Bristol (Type 82 muhrip): Uzun yıllar eğitim gemisi olarak kullanılan bu gemi de satış listesinde yer aldı. Açıklamalara göre, HMS Bristol için de aynı iki Türk şirketi teklif vermiş durumda.
• HMS Montrose (Type 23 fırkateyn): Her ne kadar bu ihalede HMS Montrose da listelenmiş olsa da, gemiye yönelik herhangi bir alıcı veya teklif çıktığına dair bir bilgi paylaşılmadı. Habere göre gemiye “hiçbir satış teklifi” gelmediği belirtiliyor.

Türk Gemi Söküm Sektörünün Uluslararası Etkisi

Türkiye, gemilerin sökümü ve geri dönüştürülmesi alanında dünya çapında önemli bir konumda bulunuyor. Özellikle İzmir Aliağa bölgesinde faaliyet gösteren çok sayıda firma, emekliye ayrılmış büyük tonajlı deniz araçlarını sökerek çelik ve diğer metallerin geri kazanımını sağlıyor. Bu faaliyetler, hem ekonomik kazanç hem de sürdürülebilirlik açısından küresel ölçekte önem taşıyor. Leyal Gemi Sokum ve Sök Denizcilik gibi şirketler, bugüne kadar Avrupa’nın farklı ülkelerinden ve diğer coğrafyalardan gemiler satın alarak söküm operasyonlarını Türkiye’de gerçekleştirdi.

Süreç Nasıl İlerliyor?

1. Teklif Değerlendirmesi: MoD, resmî ihale süreci kapsamında gelen teklifleri teknik, mali ve hukuki açılardan değerlendiriyor. Şirketlerin finansal yeterlilikleri, çevresel standartlara uyumlulukları ve yasal prosedürleri yerine getirmeleri gibi kriterler esas alınıyor.
2. Ön Onay ve İmza Süreci: Uygun bulunan teklif sahipleriyle anlaşma görüşmelerine başlanıyor. Ardından sözleşme imzalanıyor ve geminin devri için gerekli belgeler hazırlanıyor.
3. Söküme Hazırlık ve Nakliye: Geminin İngiltere’den Türkiye’ye transferi ve Aliağa veya benzeri söküm tesislerine götürülmesi planlanıyor. Sonraki aşamada, gemi çevre ve iş güvenliği standartlarına uygun şekilde parçalanıyor.

HMS Monmouth’un Kısa Tarihi

• Sınıf ve Özellikler: HMS Monmouth, Type 23 Duke sınıfı fırkateynlerden biri. Tasarımında denizaltı savunma harbi (ASW), hava savunma ve genel devriye görevleri için gerekli sensör ve silah sistemleri bulunuyor.
• Hizmete Giriş ve Emeklilik: Geminin inşası 1990’ların başında tamamlandı ve 2021 yılına kadar Kraliyet Donanması’nda aktif görev yaptı. “Ekonomik ömrünü doldurduğu” gerekçesiyle 2021 yılında resmen emekliye ayrıldı.
• Görev Geçmişi: Monmouth, hizmet yılları boyunca NATO görevleri, deniz korsanlığıyla mücadele, insani yardım ve devriye operasyonları gibi çeşitli uluslararası misyonlarda yer aldı.

Şu anda bütün gözler, HMS Monmouth ve diğer emekli Kraliyet Donanması gemilerinin akıbetine çevrilmiş durumda. İngiltere Savunma Bakanlığı’nın şeffaf bir ihale süreci yürüterek geminin bakım masraflarını devreden çıkarması, bütçe ve operasyonel verimlilik açısından mantıklı bir adım olarak görülüyor. Türkiye’nin gemi söküm sektöründe küresel bir aktör olması, bu gemilerin büyük ihtimalle Aliağa’daki tesislerde parçalanarak hurdaya ayrılacağına işaret ediyor.

İhalenin nihai sonucu henüz duyurulmamakla birlikte, iki Türk firmasının teklif vermesi ve başka herhangi bir tedarikçi veya askerî kurumdan ilgi çıkmaması, geminin sivil kullanım veya yeniden donatılma ihtimalini neredeyse ortadan kaldırıyor. Bu da HMS Monmouth’un geleceğinin “söküm” ekseninde şekilleneceğini gösteriyor.

Birleşik Krallık’ta savunma bütçesi ve donanma modernizasyon programları göz önüne alındığında, bu tür satışların önümüzdeki dönemde de devam edeceğine dair tahminler yapılıyor. Bu durum, Türk gemi söküm firmalarının da uzun vadede Kraliyet Donanması’ndan ayrılacak başka gemilere teklif sunabileceği anlamına geliyor.