Nijerya’nın Mavi Ekonomi Vizyonu

Nijerya Federal Hükümeti, “Yeniden Canlanan Umut Gündemi” (Renewed Hope Agenda) çerçevesinde, denizcilik sektörünü ülke refahının ana motorlarından biri hâline getirmeyi hedeflediğini açıkladı. Özellikle Afrika Birliği’nin “2063 Gündemi” kapsamında mavi ekonominin taşıdığı potansiyel, kıtanın pek çok ülkesinde dikkat çeken bir kalkınma modeli olarak öne çıkıyor. Bu strateji doğrultusunda konuşan Nijerya Deniz ve Mavi Ekonomi Bakanı Adegboyega Oyetola (CON), deniz kaynaklarının sürdürülebilir şekilde değerlendirilmesi sayesinde Nijerya’nın uluslararası arenada “öncü bir denizci ulus” konumuna ulaşabileceğini vurguladı.

“Ulusal Politika” ile Güçlü Bir Çerçeve

Bakan Oyetola’nın açıklamasına göre, Nijerya Federal Hükümeti, ilgili paydaşlarla birlikte yürüttüğü çok katmanlı istişareler sonucunda kapsamlı bir “Ulusal Deniz ve Mavi Ekonomi Politikası” hazırladı. Bu politika taslağının, Federal Yürütme Konseyi’nin onayına sunulması bekleniyor. Böylece, ülke genelinde liman yönetimi, kıyı bölgeleri kalkınması, balıkçılık ve gemi inşası gibi konular tek çatı altında planlanacak. Oyetola, oluşturulan çerçevenin Nijerya’yı “Afrika’nın önde gelen denizci devletlerinden biri” hâline getirmeyi amaçladığını belirtti.

Liman Modernizasyonu ve Yeni Projeler

Bakanlık, denizcilik sektöründe atılacak adımları ilgili kurum ve ajanslar aracılığıyla yürütüyor. Son dönemde alınan önemli kararlardan biri, Batı Limanlarındaki (Apapa ve Tin Can Island Liman Kompleksi) modernizasyon projelerinin ihale sürecinin hızlandırılması oldu. Federal Hükümet ayrıca Doğu Limanları için de benzer bir modernizasyon planını gündeme almış durumda. Bu girişimlerin 20.000’den fazla kişiye istihdam sağlayacağı öngörülüyor.

Öte yandan, Badagry, Ilaje, Olokola, Agge, Ibaka, Burutu, Snake Island ve Bakassi gibi bölgelerde yeni liman alanları, derin deniz limanları ve nehirlere bağlantılı iskelelerin kurulması planlanıyor. Nijerya’nın iç bölgeleri için de “Inland Dry Ports” (kuru limanlar) önem kazanıyor. Katsina Eyaleti’ndeki Funtua Kuru Limanı hizmete girerken, Kaduna ve Kano kuru limanları hâlihazırda ticaret operasyonlarına katkı sağlıyor. Abia, Plateau ve Borno eyaletlerindekilerin de tamamlanma aşamasında olduğu bildiriliyor.

İhracatta Artış ve Politika Reformları

Bakan Oyetola, Nijerya İstatistik Bürosu’nun son raporlarında, ihracat hacmindeki artışla ilişkili olumlu ticaret dengesinin altını çizerek, bu gelişmeyi liman politikalarındaki reformlara bağladı. İhracat terminallerinde yapılan iyileştirmeler ve idari düzenlemeler sayesinde, işlemler daha hızlı ve düşük maliyetle gerçekleşiyor. Hükümet, bu başarının sürekliliği için “Ulusal Tek Pencere Sistemi” (National Single Window - NSW) adını verdiği bir platform oluşturdu. NSW, limanlarda ithalat-ihracat prosedürlerini sadeleştiriyor ve farklı devlet kurumlarıyla entegre çalışarak gereksiz bürokrasiyi azaltıyor.

Bu sistemi desteklemek adına, Nijerya Liman İdaresi (NPA) de “Liman Topluluk Sistemi” (Port Community System) adını taşıyan elektronik bir altyapı hazırlıyor. Söz konusu platform, limanlardaki tüm paydaşların (gümrük, armatörler, acenteler, nakliyeciler vb.) tek noktadan veri paylaşımını ve işlem yürütmesini sağlayacak bir “tek durak ofis” niteliğinde olacak. Türkiye gibi üç tarafı denizlerle çevrili ülkeler için de benzer dijitalleşme projeleri büyük önem taşıyor. Zira liman operasyonlarında dijital dönüşüm, hem bürokrasiyi azaltıyor hem de ihracat maliyetlerini düşürerek uluslararası rekabette avantaj sağlıyor.

Güvenlikte Önemli Başarı: Sıfır Korsanlık

Nijerya ve çevresindeki Batı Afrika suları, geçmişte korsanlık olaylarıyla gündeme geliyordu. Ancak Bakan, Falcon Eye Gözetim Sistemi ve “Derin Mavi Deniz Projesi” (Deep Blue Sea Project) sayesinde üç yıldır korsan saldırısı yaşanmadığını açıkladı. Gelişmiş gözetleme teknolojileri ve hızlı müdahale ekipleriyle donatılan bu sistemler, Nijerya’nın deniz güvenliğini ileri seviyeye taşıdı. Türkiye’nin de Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de yürüttüğü güvenlik operasyonlarında benzer yüksek teknoloji uygulamaları kullanması, olası risklere karşı caydırıcılık sağlayabilir.

Uluslararası Denizcilik Örgütü’nde (IMO) Koltuk Arayışı

Nijerya, IMO’da (Uluslararası Denizcilik Örgütü) Kategori C koltuğu için adaylığını açıklamış bulunuyor. Bakan, Cumhurbaşkanı’nın bu adaylığa onay verdiğini ve hazırlıkların tüm hızıyla sürdüğünü belirtti. IMO üyeliğinin, ülkelerin denizcilik politikalarında söz sahibi olmalarını ve küresel düzenlemeler üzerinde etki yaratmalarını kolaylaştırdığı biliniyor. Türkiye de benzer pozisyonlar sayesinde uluslararası platformlarda denizcilik konularına yön verme fırsatı elde edebiliyor.

Kabotaj Gemisi Finansmanı ve Sektörel İleri Adımlar

Bakan Oyetola, Nijerya Denizcilik İdaresi ve Emniyeti Ajansı’nın (NIMASA) Cabotage Vessel Financing Funds adıyla bilinen, kabotaj gemilerinin finansmanı için oluşturulan fondan faydalanılacağını duyurdu. Bu fonun, yerli armatörlere ve denizcilik firmalarına gemi inşa veya satın alma süreçlerinde finansal destek sağlaması hedefleniyor. Türkiye’de de benzer finansman mekanizmalarının devreye sokulması, yerli gemi inşa sanayisini güçlendirebilir.

Nijerya’nın balıkçılık ve su ürünleri alanında da geliştirdiği projeler dikkat çekiyor. Özellikle akvakültürde kapasite artışı öngörülüyor ve kapalı su alanlarında kafes balıkçılığı gibi yöntemlerle üretimin artırılması hedefleniyor. Nijerya’nın bu atılımı, ithal balık ürünlerine bağımlılığı azaltarak yerel ekonomik kalkınmaya katkı sağlayacak. Türkiye de Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz’de benzer projelerle su ürünleri üretim hacmini genişletiyor. Dolayısıyla, Nijerya’nın deneyimleri Türkiye’deki balıkçılık sektörü açısından yol gösterici olabilir.

Gelirlerde ve İş Dünyasında Gözle Görülür Artış

Bakanlık verilerine göre, Nijerya Deniz ve Mavi Ekonomi Bakanlığı ile bağlı kurumlarının gelirleri 2024 yılı Ocak-Kasım döneminde bir önceki yıla kıyasla yüzde 77 oranında artış gösterdi. Bu rakamlar, devletin kasasına daha fazla gelir girişi sağlarken, ülkenin ekonomik kalkınma hedeflerine de ivme kazandırıyor. Söz konusu başarının, yürütülen reformlar ve yatırım odaklı politikalar sonucu elde edildiği vurgulanıyor.

Ayrıca, Nijerya’nın iş yapma ortamını iyileştirmek için kurduğu Başkanlık İş Yapmayı Kolaylaştırma Konseyi (PEBEC), 2024 yılında 120 günlük bir hızlandırılmış düzenleyici reform programı (Regulatory Reform Accelerator) yürüttü. Bu programda, Nijerya Deniz ve Mavi Ekonomi Bakanlığı ve kurumlarının “olağanüstü performans” sergilediği belirtiliyor. Başarılı uygulamalarının bir mektupla resmen övüldüğü ifade edilen bakanlığın, reform alanında kararlılıkla ilerlemesi planlanıyor.

Medyaya Çağrı ve Ortaklık Vurgusu

Bakan Oyetola, gazetecilerle bir araya geldiği bu toplantıda, medyanın önemine işaret ederek, “Bu buluşma sadece bakanlığın başarılarını aktarmak için değil, aynı zamanda karşılıklı diyalog kurmak ve sektörde yenilikçi çözümleri geliştirmek açısından da önemli” dedi. Nijerya Editörler Birliği Başkanı ve Vanguard Gazetesi Editörü Eze Anaba ise, bakanlığın performansından ümitli olduğunu belirterek, Oyetola’nın özel sektördeki ve Osun Eyaleti Valiliği’ndeki geçmişinin sektöre olumlu yansımalar getireceğini ifade etti.

Türkiye’ye Yönelik Yansımalar

Nijerya’nın üç yıldır sıfır korsanlık başarısı, liman modernizasyonu, yeşil liman projeleri ve uluslararası kuruluşlarda yer alma gayreti, Türkiye’deki denizcilik sektörüne de ilham verebilir. Üç yanı denizlerle çevrili Türkiye, benzer stratejiler geliştirerek hem Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de daha etkin olabilir hem de lojistikteki payını artırabilir. Liman altyapısının modernleştirilmesi, dijitalleşme, mavi ekonomi alanında bütüncül politikalar ve güvenlik için ileri teknolojiler, Türkiye’nin de bölgesel ölçekte denizcilik gücünü sağlamlaştırmasına katkı sağlayacaktır.

Sonuç

Nijerya’nın Mavi Ekonomi vizyonu, Afrika kıtasının modern kalkınma gündeminde önemli bir örnek oluşturuyor. Denizde korsanlığı önleme, limanları iyileştirme, mavi ekonomiye yönelik ulusal politika geliştirme gibi alanlarda kaydedilen ilerleme, ülkenin uluslararası pazarlara daha güvenli ve verimli erişimini hedefliyor. Türkiye gibi deniz kaynakları zengin ve jeostratejik konumda bulunan ülkeler için de Nijerya’nın deneyimleri, sürdürülebilir denizcilik ekonomisi oluşturmada yol gösterici olabilir. Özellikle liman modernizasyonu, dijital altyapı ve ortak finansman modellerinin uygulamaya konması, hem ekonomik büyümeyi hızlandıracak hem de küresel rekabette daha güçlü bir konum sağlayacaktır.