Ukrayna Savunma Bakanlığı’na bağlı Ana İstihbarat Dairesi (HUR), Rusya Federasyonu’nun yaptırım uygulanan petrolünü taşıyan sözde “gölge filo”ya ilişkin önemli verileri gün yüzüne çıkardı. Kurum, War & Sanctions adlı çevrimiçi platformda yayımladığı bilgilerin, Rusya’nın uluslararası yaptırımları delmesine yardımcı olan gemilere ve bu gemileri yöneten 89 kaptana ait olduğunu açıkladı. Bazı kaptanlar halihazırda yaptırım listesinde yer alırken, diğerleri de risk altında bulunuyor.
“Gölge filo” ve kaptanların rolü
Ukrayna istihbaratına göre, bu “gölge filo” Arktik bölgesinden çıkartılan yaptırım altındaki Rus petrolünü ve Sakhalin-1, Sakhalin-2, Sakhalin-3 ile Prirazlomnoye gibi projelerden elde edilen petrolü taşıyor. Yeni Liman (Novy Port) sahasındaki faaliyetler de bu kapsamda yer alıyor. İstihbarat raporlarında gemi kaptanlarının, tankerlerin gerçek sahipleri, taşıdıkları kargoların özellikleri ve rotaları gibi kritik bilgilere hâkim olduğu belirtiliyor. Ayrıca bu kaptanların, gemi üzerinde mutlak otoriteye sahip olmaları nedeniyle, yaptırımları atlatmaya yönelik yasadışı uygulamalarda etkin rol oynadıkları ifade ediliyor.
Ukrayna HUR tarafından paylaşılan bilgilere göre, kaptanlar sık sık Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS) veya Uzun Menzilli Tanımlama ve Takip Sistemi (LRIT) verilerini manipüle ediyor. Geminin konumunu gizlemek için “spoofing” adı verilen yöntemlerle yanlış GPS sinyali paylaşıyor, resmî seyir defterlerine eksik ya da sahte bilgiler giriyorlar. Ayrıca “gemi-gemi” (STS) transferleri adı verilen bir yöntemle petrolü farklı gemilere aktararak, hem nakliyeyi karmaşıklaştırıyor hem de petrolün nihai varış noktası tespitini zorlaştırıyorlar. Bu adımlar, Rusya’ya karşı uygulanan yaptırımları delmenin ötesinde, ciddi çevre felaketlerine ve deniz güvenliği risklerine de yol açıyor.
Küresel çevre ve güvenlik tehdidi
Ukrayna istihbaratı, “gölge filo”nun gerçekleştirdiği usulsüzlüklerin sadece ekonomik yaptırımları delmekle kalmadığını, aynı zamanda dünya genelinde ekolojik ve denizcilik güvenliği alanında büyük tehlikeler doğurduğunu vurguluyor. 2021 yılından bu yana Rusya’nın “gölge filo” tankerleri en az dokuz petrol sızıntısına karışmış durumda. Bu kazaların bazıları okyanuslarda geniş alanlarda kirliliğe yol açarken, bazen de yoğun deniz trafiğinin olduğu boğaz ve kanallarda kritik risk oluşturuyor.
Ukrayna tarafı, söz konusu “gölge filo” operasyonlarının 30’dan fazla ülkenin Rus enerji kaynaklarına uyguladığı yaptırımların ihlalinde kilit rol oynadığını belirtiyor. Denizde meydana gelebilecek bir büyük kaza, sadece Karadeniz ve Azak Denizi gibi bölgesel sular için değil, küresel boyutta taşımacılık yollarını da tehdit ediyor. Uzun süren blokajlar ve deniz ekosisteminde ciddi zararlar, tüm uluslararası deniz ticaretini etkileme potansiyeline sahip.
Aralık 2022’den bugüne “gölge filo”
Rusya’nın kendi petrol ihracatını sürdürmek adına “gölge filo” oluşturmaya Aralık 2022’de başladığı biliniyor. Ömrünün sonuna yaklaşmış, eski tankerlerin satın alınarak, çeşitli offshore şirketler aracılığıyla el değiştirdiği ve farklı bayraklar altında faaliyet gösterdiği tespit edildi. Bu gemiler, yaptırım uygulayan ülkelerin sigorta şirketlerinden hizmet alamadığından, deniz kazalarında sorumluluk tespiti zorlaşıyor ve çevre koruma standartları ihmal ediliyor.
Ukrayna’nın iddiaları sadece Rusya ile sınırlı kalmıyor. Ocak 2023’te Shandong Port Group gibi Çin’in önde gelen liman şirketlerinin, ABD’nin yaptırım listesinde yer alan tankerleri servis dışı bıraktığı açıklandı. Böylece Rusya, İran ve Venezuela menşeli petrol taşıyan gemilere kapılarını kapatan Shandong Port Group, büyük petrol ithalatını yönlendirdiği Şantung Eyaleti’nde yaptırım risklerini en aza indirmeye çalışıyor. Buna rağmen, “gölge filo” gemileri dünyanın farklı limanlarında hâlâ faaliyet göstermeye devam ediyor.
Kaptanlar ve personel şirketleri
HUR’ya göre, bu operasyonların devam etmesini mümkün kılan en önemli faktörlerden biri, kaptanların ve onları istihdam eden personel (crew) şirketlerinin sorumluluk üstlenmemesi. Ukrayna tarafı, gölge filo kaptanlarının gelecekte başka gemilerde görev almasının engellenmesi gerektiğini savunuyor. Ayrıca, bu kaptanların çalışmasına ortam sağlayan ya da aracılık eden şirketlerin de uluslararası yaptırım listesine alınması öneriliyor. Uzmanlar, bunun hayata geçmesi durumunda yaptırım mekanizmasının güçleneceği ve gemilerin sigorta, bakım, liman erişimi gibi kritik konularda ciddi engellerle karşılaşacağı görüşünde.
Ukrayna istihbaratı, nihai hedefin Rusya’nın yaptırımları aşarak gelir elde etmesini zorlaştırmak ve küresel petrol ticaretinde şeffaflığın korunmasını sağlamak olduğunu söylüyor. Ayrıca, “gölge filo” operasyonlarının çoğu zaman devletler için öngörülemeyen çevresel felaketlere kapı araladığını hatırlatıyor. Sızan petrolün temizlenmesi ve çevreye verilen zararın telafisi, uluslararası camia için büyük maliyetler doğurabiliyor.
Son olarak, HUR kaynakları, dünya çapında 238 tankerin Rusya’ya milyarlarca dolarlık gelir sağladığını ve çevresel riskleri artırdığını iddia ediyor. Uzmanlar, yaptırımların küresel düzeyde etkin bir şekilde uygulanması ve denetim mekanizmalarının sıkı tutulmasıyla, Rusya’nın “gölge filo” faaliyetlerinin önemli ölçüde sekteye uğratılabileceğini belirtiyorlar.
Yorumlar
Kalan Karakter: