Sevgili denizhaber okurları,
Öncelikle şimdiye kadar yazılarıma gösterdiğiniz ilgiden, değerli katkılarınızdan ve eleştirilenizden dolayı teşekkür ederim. Olumlu olduğu kadar olumsuz eleştirileriniz de konulara daha geniş açıdan bakmamıza ve dikkatimizden kaçan hususlara odaklanmamıza neden olmaktadır. Hepinizin bildiği üzere; okuyucularımıza ve kendimize karşı olan sorumluluğumuz, doğru ve aydınlatıcı bilgileri paylaşmamız açısından köşe yazarlığı öncelikle kaleme alınmasında ve gündeme getirilmesinde önemli gördüğünüz konuları araştırma, yazma ve paylaşma konusunda büyük bir istek, çok iyi kaynak taraması, detaylı bir araştırma, konulara bilimin ve bilginin ışığında tarafsız ve rasyonel olarak yorum ve değerlendirme yapmayı ve aynı zamanda okuyucularımızın görüş ve taleplerine değer vermeyi gerektirmektedir.
Bu yazımı “biz sanayi dalgıçları sorunlarımızın paylaşılmasını istiyoruz” başlıklı bir yorum ile sanayi dalgıçlığı ve sorunları konusunda bir makale yazmamı isteyen okurlarımın ricası üzerine ve aynı zamanda günümüzün ve geleceğin önemli mesleklerinden biri olan sanayi dalgıçlığına ilişkin hususları değerli okurlar ile paylaşmak ve sanayi dalgıçlığının önemini vurgulamak amacıyla yazdım.
SANAYİ DALGIÇLIĞI1. Giriş
İnsanoğlu yüzyıllardır sualtı dünyasının bir parçası olmuştur. Dalgıçlık sualtı dünyasıyla insanı buluşturmak suretiyle sanayinin ve teknolojinin gelişmesine parallel olarak kaynakların kullanımının maksimize edilmesini ve bilimsel gelişmelere katkı sağlayarak refah düzeyini ve yaşam kalitesini artırıcı imkanları insanoğluna sunan, tarihe katkıda bulunan ve rekreasyonel imkanlar sağlayan önemli bir meslektir.
Suyun onlarca metre altında çalışılması nedeniyle oldukça riskli ve ağır bir iş kolu olan sanayi dalgıçlığı veya ticari dalgıçlık ise Türkiye’de genellikle amatörce yapılan dalgıçlığın profesyonel iş kolu olarak benimsenmiş olup ülkemizde yeni gelişen ve gittikçe önemi artan bir kariyerdir.
Bu yazıda dalgıçlığın ilk kez başladığı Milattan Önce Eski Roma ve Antik Yunan çağlarından günümüze kadar dalgıçlık tarihinde bir yolculuğa çıkacağız. Ayrıca yazıda, dalgıçlığın en riskli türü olan sanayi dalgıçlığının faaliyetleri ve çalışma alanları, türleri, malzeme ve ekipmanları, eğitimi, mevzuatı, dalgıçlıkla ilgili kuruluş ve dernekler, dalgıçlık talebi ve gelirleri, başlıca sorunları ve çözüm önerileri yer almaktadır.
2. Dalgıçlığın tarihçesiDalgıçlığın tarihçesi eski Roma ve Antik Yunan zamanlarına dayanmaktadır. Ağaç kovuğundan yapılan çubuklar şnorkel olarak kullanılıyordu.
Dalgıç hücrelerinin kullanılması milattan önce M.Ö. 4. yüzyılda Yunan filozof Aristotle tarafından kayıt altına alınmıştır.M.Ö. 1300: Persli dalgıçlar cilalanmış kamplumbağ kabuğundan yapılan dalış gözlükleri kullanmaya başlamışlardır.
13. Yüzyıl:Tarihi ana dalma biçimlerinden biri çanlı dalmadır. Bir dalıcının bir miktar korumalı ve hava desteği sağlayan bir cihazla suya girmesinin ilk kayıtları Büyük Iskender`in MÖ 330 yılında dalışında kullandığı Colimpha çanına işaret etmektedir. 1575`te Hintli bir sanatçının minyatüründe resmedilmiştir. Bu dalma aletinin tanımı, İskender’in “Gerçek Tarihi` isimli 13. yüzyıl Fransız belgesinde yapılmıştır.
15. Yüzyıl:Leonardo da Vinci sualtında suni solumu sağlayan hava tanklarından çizimleri ve yazılarından oluşan 12 ciltlik The Atlantic Codex (Codex Atlanticus) kitabında ilk kez bahsetmiştir. Vinci’nin kitabında farklı türde şnorkel, hava tankları, maskeli dalgıç elbiseleri çizimleri de yer almaktadır.
16. Yüzyıl:Yüzeyde hava ile doldurulan dalış çanları keşfedilince belkide ilk defa suyun altında uzunca bir süre kalabilme imkanı doğmuş oldu. Bu yüzyılda İngiltere ve Fransa’da deriden yapılmış bütün dalış elbiseleri 20 metre derinlikte denemeye başladı. Satıhtan elle kürükler vasıtası ile pompalanan hava metalden yapılmış tamamen kapalı kaskların içine verilmekte ve dalıcının hem basıncını ayarlamakta hemde hava vererek suyun daha derinlerine inmesini sağlamaktaydı.1830 yıllarına kadar bu sistem özellikle gemi enkazlarındaki çalışmalarda kullanılmıştır.
1531: Guglielmo de Lorena adlı dalgıç sualtında yeterli solumu sağlayan kendi yaptığı dalgıç hücresiyle Kilikya Krallığı (Roma Eyaleti)’ne ait iki batık kalyonun bulunduğu yere dalış yapmıştır.17. Yüzyıl:
1616: Roma İmparatorluğu’nda yaşamış, okullu bir mucit ve simyacı olan Franz Kessler dalgıçların sualtında saatlerce kalmasını sağlayan gelişmiş dalış çanlarını icat etmiştir.1620: Hollandalı mucit Cornelius Jacobszoon Drebbel ilkel kapalı davre solunum cihazını icat etmiş ve ilk denizaltı denemelerini yapmıştır.
1650: Otto von Guericke ilk hava pompasını icat etmiştir.1690: İngiliz astronom Edmund Halley dalış çanına ağırlık takılmış fıçılar indirilerek, dalgıçlara verilen havanın tazelenmesi sağlamış olup günümüz çanının atası sayılan bu aletin patentini aldı
18. Yüzyıl:1715: İngiliz, John Lethbridge, tek kişilik, tamamen kapalı ilk zırhlı bir dalgıç elbisesi geliştirdi. Bu elbise su geçirmez malzeme ile takviye edilip deriyle kaplanmış bir varilden oluşuyordu. Ayrıca,
1797 : K.H.Klingert,Almanyada ilk dalgıç kaskını icat etti.
1800 : Amerikalı Robert Fulton Fransada denizaltı Nautilus'u denedi. 19. Yüzyıl:Bu yüzyılın başlarında teknolojik ve bilimsel gelişmeler su altını keşfine büyük bir ivme kazandırdı. Paul Bert ve John Scott Haldane tarafından Fransa ve İskoçya’da yapılan bilimsel çalışmalar sayesinde suyun basıncını vücut üzerinde yaptığı etkileri ve emniyetli dekomprasyon limitlerini tanımlamak mümkün oldu. Aynı zamanda kompresörlü hava pompaları, regülatörler, vs suyun altında uzun bir süre kalabilmeye imkan verdi. Bu yüzyılda hava basınçlı ve açık dalgıç elbiseleri dalış elbiseleri, hava silindirli ve hava motorlu dalgıç başlıkları imal edilmiş ve ilk denizaltı yapılmıştır.
1808: Belçikalı mucit Brize-Fradin düşük basınçlı sırtta taşınan hava konteyneri ile bağlantılı başlığı tasarlamıştır.1819: August Siebe, pompa aracılığıyla yukarıdan hava verilerek beslenen dalgıç elbiseleri ve dalış başlığını icat etti.
1820: Persli bir diş hekimi olan Paul Lemaire d'Augerville sırtta taşınan bakır silindir ve şişme can yeleği ile bağlantılı donanımlarla dalışı icat etmiştir.1823: İngiliz mucit John ve Charles Deane kardeşler ısı iletmeyen ağır malzemeden üretililen, başlığın ön kısmında dalgıçların görmelerini sağlayan pencereler, arkasında ise su üstü ile bağlantılı hava hortumlarının girişleri bulunan dalış elbiseleri yapmıştır.
1825: İngiliz mucit William H. James hava basınçlı dalış elbisesi tasarlamıştır. 1827: Fransız Beaudouin 80-100 bar basınçlı hava silindirli dalgıç başlığı geliştirmiştir.1829: İngiliz Charles Anthony Deane ve John Deane of Whitstable hava motorlu dalgıç başlığı tasarlamıştır. Rus donanma teknisyeni E.K.Gauzen hava motorlu metal dalgıç başlığı icat etmiştir.
1837: Halley gökbilimci Augustus Siebe Leonardo’nun çalışmalarından yola çıkarak standart dalış elbiselerini ve yüzey destekli dalış ekipmanları geliştirmiş olup Siebe MK5 derin su dalış elbisesinin atası olan ilk kapalı, valflarla kullanılan hava ve su geçirmeyen, tek parçalı dalgıç elbisesi ve başlığı ile modern dalgıç elbiselerini icat etmiştir. Siebe bu sisteme bir egzost subapı ekledi. Siebe daha sonra açık dalgıç elbiseleri geliştirmiştir. Siebe-Gorman&Co Ltd şirketi olarak dalgıç başlıkları, dalış ekipmanları imal etmekte olup sanayi dalgıçlığı ve kurtarma alanında çalışmaktadır. 1839 : Siebe'nin dalgıç elbisesi ile dalgıçlar Royal George gemisine çıkarma dalışları yaptılar. İngilizler ilk dalgıç okulunu kurdular.1840: 60-70 ft. derinlikte 6-7 saat çalışan dalgıçlarda romatizma benzeri dalış hastalıkları ortaya çıkmıştır.
1841: Dekompresyon (vurgun) hastalığı ilk kez bir maden mühendisinin dalıştan sonra kasağrıları ve krampları şikayetleri olması üzerine raporlanmış ve kayıt altına alınmıştır.1844 : Messina Boğazında Fransız Henry Milne-Edward sualtı canlıları ile ilgili çalışmalar yaptı.
1863 : Fransada Simeon Bourqeois ve Charles Marie basınçlı hava ile işleyen Plongeur adlı denizaltıyı yaptılar.1866: Fransız Rouquayrol ve LT.Auguste Denay tüpteki yüksek basınçlı havayı solunabilir ortam basıncına indiren, isteğe bağlı olarak hava veren dalgıçların sırtına takılan hava rezerve deposunu “demand regülatörü” icat etti.
1878: Fransız doktor Paul Bert dekompresyon hastalığını ilk kez tibbi olarak açıklamıştır.1879 : Dalış mühendisliğinin öncülerinden İngiliz Henry Fleuss ilk kendikendine teneffüs edilen oksijen ciğerini icat etti.
1881 : Amerikalı John Holland benzin motorlu Feman-Ram adlı denizaltıyı suya indirdi.1900: Amerikalı mühendis John P. Holland A-1 olarak adlandırılan ilk başarılı denizaltını geliştirmiştir. Leonard Hill Dekompresyon hastalığının kanda kabarcıklara neden olduğu ve bunu rekompresyonun (yeniden basınca maruz kalma) gidereceğini frog modeli (kurbağa modeli) kullanarak kanıtlamıştır.
20. Yüzyıl:1903: Siebe Gorman solunum cihazı seti yapmış olup cihazı geliştirerek diğer dalgıç ekipmanları ile birlikte imal etmeye başlamıştır.
1905: Derin deniz dalgıç elbiseleri Amerikan Donanması tarafından tasarlanmıştır. Birçok dalış problemini ortadan kaldıran MK 5 dalış başlığı geliştirilmiştir.1908: Dalgıcın dekomprasyon hastalığından korunmak için vücudundaki azot miktarını hesaplayan ve kritik oranı kontrol eden Dalış Tabloları ilk kez Haldane tarafından yapılmıştır (Haldane Tables). İngiliz bahriyesi dizel ve elektrikle çalışan D-1 adlı denizaltıyı suya indirdi.
1912 : İlk basınçlı sualtı basınç odası Davis tarafından icat edildi. 1913 : Alman Neufeldt ve Kunke firması eklem yerlerinden birbirine hareket kabiliyeti sağlayan mafsal bağlantılarla bğlanan dalgıç elbisesinin patentini aldılar.1917: Amerikan İnşaat ve İmar Bürosu, Mark V dalış başlığını geliştirerek kullanıma sunar.
1918: Japon teknisyen Ohgushi kendi tasarladığı dalış giysisini tanıır ve açık devre solunum cihazının “Ohgushi's Peerless Respirator” patentini almıştır. Söz konusu dalış elbisesi tasarısında gerekli hava, dalgıcın kuşağında bulunan bir aparat aracılığı ile sağlanmaktadır.
1919: Amerikalı mühendis ve mucit Elihu Thomson, dalgıçların helyum-oksijen'den oluşan karışım gazı kullanarak çalışma derinliğini arttırabileceklerini önermiştir.1920: İlk atmosferik dalış elbiselerini üreten Alman Firması Hanseatischen Apparatebau-Gesellschaft 2 silindirli solunum cihazını imal etmiştir.
1924: Fransız mucit Yves le Prieur manuel olarak çalışan basınçlı hava ciğerini (özerk solunum cihazı) icat etti. Amerikan Deniz Kuvvetleri ve Maden İşçileri Bürosu ilk Helyum – Oksijen karışımı dalışlarını denemeye başladı.
1930: Eski bir Amerikan havacısı olan Guy Gilpatrik, kauçuk kenarlı cam maske fikrini ortaya atmıştır.1933: Fransız Louis de Coslieu 1933 yılında “Yüzme Pervanesi” adıyla ilk paletleri geliştirmiştir. İlk sportif dalış kulübü Kaliforniya’da kuruldu.
1936: Dünyanın ilk SCUBA kulübü olan “Club Of Divers And Underwater Life” Le Prieur tarafından kuruldu.1938: Amerikalı pilot, yazar, romancı Guy Gilpatric, amatör dalışla ilgili ilk kitabın yazarı ve yayıncısı oldu.
1939: 80 m.ye batan Squalus denizaltısından Mc Cann kurtarma odası ile 33 kişi kurtarıldı. Dört ay sonra açık denizde Helyum gazı kullanarak Squatus su yüzüne çıkarıldı.1940: Fransız Louis de Coslieu “Yüzme Pervanesi” adıyla geliştirdiği paletleri Amerikalı denizci Owen Churchill tarafından geliştirilerek dünya çapında yaygınlaştırılmıştır.
1943: Fransız kaşif Jacques-Yves Cousteau regülatör geliştirmiştir. Cousteau'nun "su ciğeri (“Aqua-Lung)" adını verdiği yüksek basınçlı bir tüp ve tek kademeli regülatörden oluşan aparat, insanın yüzeye hiçbir bağımlılık duymadan hayal bile edemeyeceği derinliklere inip uzun süreler kalabilmesine olanak sağlamıştır. Frederic Dumas, Akdeniz’de 70metre derinliğe indi ve “Nitrojen Narkozu” ilk kez kayıtlara girdi.1947: Frederic Dumas 100 metre derinliğe inmeyi başardı.
1948: Otis Barton isimli mühendis, Kaliforniya’da geliştirdiği küresiyle 1500 metre derinliğe inmeyi başarıyor.
1950: Belirli derinliklere konvansiyonel tekniklerle yapılan kısa dip zamanlı dalışların anormal dekompresyon (vurgun) sürelerini gerektirmesi ve maliyetin artması nedeniyle dalgıçların belirli derinlikte iş bitimine kadar kalması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu nedenle, hava yerine helium karışımı ile daha derinlere dalınabileceğinin öğrenilmesi ve bazı teknolojilerin gelişmesiyle 1950'li yılların sonlarında özellikle açık denizdeki petrol platformlarında derinlikte vücutta çözünen inert gazın (hava ile yapılan dalışlarda nitrojen), solunan gaz ile denge halinde olması olan satürasyon dalışı uygulamaları başlamıştır. 1951: Sualtı ile ilgili ilk süreli yayın olan “Skin Diver” yayın hayatına başladı. 1953: Fransız mucit ve dalgıç Georges Beuchat ilk kez izotermik ıslak elbiseleri icat etmiştir.1954: İlk nükleer denizaltı USS Nautilus suya indirilmiş, ilk batiskaf (derin deniz) dalışı gerçekleşmiş, ABD Los Angeles’da ilk sertifikalı scuba kursu düzenlenmiştir.
1955:Film yapımcısı Louis Malle ve Fransız okyanus uzmanı, deniz subayı ve sinema yönetmeni Jacques-Yves Cousteau ilk kez okyanusun derinliklerinin gösterildiği Sessiz Dünya “The Silent World” sualtı filmini çekmiştir.
1956: Islak dalış elbiseleri satışa çıkmıştır. Siebe Gorman, Frogman adıyla kuru elbiseleri imal etmeye başlamıştır.1958: Dünya Sualtı Federasyonu (CMAS) Brüksel’de kurulmuştur.
1959: İlk ulusal anlamda organize olmuş olan SCUBA kurs sistemi ve sertifikasyonu ve “Dünya Sualtı Aktiviteleri Konfederasyonu (CMAS) Jacques Cousteau ve 10 kişi ile birlikte kuruldu.1960: İsveçli oşinograf ve mühendis Jacques Piccard ve Amerikalı oşinograf ve kaşif Lieutenant Don Walsh gelişmiş sualtı araçları ile okyanus akıntıları araştırmaları yapmış ve okyanusların en derin noktasın Kuzey Batı Pasifik Okyanusunda yer alan
1963: Conshelf 2 Kızıldeniz’e indirildi ve 8 dalgıç bu habitatın içinde 1 ay boyunca yaşadı. Amerikan Donanması'nın SEALAB dalışları başlamıştır. Bu tür dalışlarda dalgıç uygun koşullar sağlanarak istenen derinliklerde (basınçta) uzun süreler tutulmaktadır.
1964: Georges Beuchat ilk jet paletleri (Jetfins) yapmıştır. 1966 : Alvin ve Perry adlı sualtı araçları İspanyanın Polamares civarında 8250 m. de kayıp Hidrojen bombasını araştırdılar. Kayıp bomba CURV adlı insansız araçla bulunup çıkarıldı.1967 : Link,Deep Diver adlı iki modern sualtı aracında, kilitlenebilir basınç odası sualtı araçlarında gerçekleştirildi
1972: Scuba elbiseleri imalatçısı Scubapro scuba dalgıçları tarafından kullanılan dalış süresi ve derinliğini ölçen ilk analojik dalış bilgisayarı olan dekompresyon (basınç düşürücü) göstergesini ilk kez piyasaya çıkarmıştır. Fransız Comex firması dalgıçlarını kuru basınç odasında 600 m.ye indirdi.1977 : En derin çalışma dalışını Comex'in dalgıçları 498 m.de gerçekleştirdi. Dahasonra rekor bir başarı ile 543 m.ye daldılar.
1978 : Araştırma gemisi Glomar Chllenger denizin 7624 m.sinde numune almak için sondaj gerçekleştirdi.1981 : Atlantik okyanusunun 72 m.sinde yatan İtalyan yolcu gemisine ulaşan dalgıçlar geminin kasasını çıkardılar.
1982: Araştırmacı Bachgrach dalış tarihinde beş ana metodu tanımlamıştır. Bunlar; nefes tutarak serbest dalış, skin dalış, çan dalışı, satıhtan destekli veya kasklı dalış, scuba dalışı ve saturasyon dalışı olup bugün bu metodların hepsi uygulanmaktadır.1983: The Orca Edge ilk elektronik dalış bilgisayarını piyasaya sürdü. Pisces V1 sualtı aracı 2739 m.de sonda boruları yerleştirmeyi başardı.
1985: Titanic gemi enkazı, Air India Flight 182 ve Boeing 747 uçak enkazları bulundu.1989:Sportif otomatik dalış ve yarı otomatik karma rebreather dalış başlamıştır.
1995: Nitroks (azot-oksijen karışımı) dalış ve eğitimi başlamıştır.1998: Scuba eğitim ve sertifika kuruluşu Scuba Diving International (SDI)) kuruldu.
1999: Chuck Driver ve John Bennett 200 m.’ye dalış yaparak şimdiye kadar gerçektirilen en derin okyanus dalışı gerçekleştirmiştir.21. Yüzyıl:
2001: John Bennett 308 m. dalışla kendisine ait dünya rekorunu kırmıştır.2005: Dünyanın yüksek teknoloji dijital pusulalı ilk dalış bilgisayarı Suunto D9 üretildi. Suunto su altında bir dalgıçın derinlik, zaman, tüp basıncı, hava tüketimini, dekompresyon statüsü gibi dalış için çok önemli rol oynayan değerleri görüntülüyebilmektadir. Suunto D9 bütün kritik dalış bilgilerini bileği saran bir saatte toplamakta olup pusula grafik rüzgar gülünün yardımıyla genel yönleri göstermektedir.
2006: Florida Dalış Tarihi Müzesi kuruldu.3. Sanayi dalgıçlığının faaliyetleri ve çalışma alanları
Sanayi dalgıçları nehirler, göller, denizaşırı limanlar ve açık deniz platformlarında çalışırlar. Sanayi dalgıçları; sualtı inşaatları, temel kurma, sudaki gemilerin karaya çekilmeden onarımı, diplerinde temizlik yapmak, sörvey çalışmaları, kaynak ve kesimler yapmak, sualtı arama-kurtarma çalışmaları, denizaltı boru ve iletişim hatlarının döşenmesi ve muayenesi, deniz deşarj hatlarının bakım-onarımı, sondajlama ve enkaz kaldırmak, gemi kurtarma, arama-kurtama, bakım-onarım, akvaryum bakımı, balık çiftlikleri bakımı, basınç odası kullanma, denizde çevresel kontrol testleri, şamandra bakım-onarım ve inşaatları, petrol platformu inşaası ve bakımı, sismik araştırma, kanalizasyon işleri, derin sularda geo teknik etüt (zemin araştırma sondajı) yapılması, off shore doğal gaz üretim platformlarının denizde yerine montajı su altı araştırmaları, balık ağlarının denizden çıkartılması, dalış projeleri geliştirme ve dalış organizasyonları kurma ve yönetme, sualtı fotoğraf ve video çekimleri ile ilgili işleri gerçekleştirmektedir.Sanayi dalgıçlarının çalışma alanları; denizcilik şirketleri ile sualtı inşaat şirketleri olmak üzere, petrol şirketleri, sualtı danışmanlık ve projelendirme şirketleri, yurtiçi ve yurtdışı dalış şantiyeleri, liman inşaatları, tersaneler, sualtı kazıları yapan arkeolojik ekipler özel dalgıçlık ve kurtarma şirketleridir.
Sanayi dalgıçları İstanbul Boğazı’nda Haydarpaşa açıklarında 15 Kasım 1979 tarihinde yaşanan deniz kazası sonucu yanarak batan İndependenta tankerinin çıkarılmasında çalıştıkları gibi İstanbul'un iki yakasını denizaltından birleştiren 2010 yılında tamamlanması planlanan 77 km.’lik Asya ile Avrupa arasında kesintisiz bir demiryolu ulaşımı sağlayacak Marmaray projesinde de İstanbul Boğazı'nın 40 ile 65 metre altında aralıksız çalışmaktadır. Söz konusu projede mühendislerin gözetiminde 12 dalgıç önemli parçaları sökme ve takma işlerinde görev almaktadır.
İstanbul Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu dışında; yaklaşık 15 şirket mevcuttur. Türkiye’de profesyonel anlamda denizaltı çalışmalarına katılıp, altyapı projelerinde çalışanların sayısının 50 civarında olduğu belirtilmektedir.
4. Sanayi Dalgıçlığı Türleri ve EkipmanlarıProfesyonel sanayi dalgıçlığı türleri; sanayi ya da ticari dalgıçlık ve açık deniz dalgıçlığı olarak iki ana gruba ayrılır:
4.1 Açık deniz sanayi dalgıçlığıAçık deniz dalgıçlığı (Offshore Commercial diving) sanayi dalgıçlığının en fazla bilinen türüdür. Açık deniz dalgıçlığının çalışma alanı genellikle petrol ve gaz sektöründe üretim ve sondaj işleridir. Açık deniz sanayi dalgıçları Meksika Körfezi, Kuzey Denizi gibi yerlerde petrol platformlarının bakımı ve onarımı ile üretim sürecinde kullanılan sualtı yapılarının inşaasında çalışmaktadır. Açık deniz sanayi dalgıçlarının kullandığı ekipman ve giysilerde genellikle aletli dalış olan yüzey destekli dalış (surface supplied equipment) ekipmanı ve giysileri olup işin niteliğine ve bölgeye göre değişmektedir. Örneğin Meksika Körfezi’nde çalışan bir sanayi dalgıcı ıslak (wetsuit) dalgıç elbisesi giyinirken (minimum 10 dereceye kadar ıslak elbise giyilebilir), Kuzey Denizi’nde çalışan dalgıcın kuru (drysuits) veya sıcak su elbisesi (hot water suits) giyinmesi gerekir.
Tecrübeli açık deniz dalgıçlarının sayılarının yetersiz oluşu ve bu sektöre kalifiye, genç ve kariyerlerinin başında yeterli tecrübeye sahip olmayan dalgıçların girmesi ücretleri aşağıya düşürmektedir. Açık deniz sanayi dalgıçlığı düşük ücretler, yeterli tecrübeye sahip olmayan işgücü ve tehlikeli çalışma koşulları nedeniyle sanayi dalgıçlığında en fazla tehlikeli çalışma alanıdır.4.2. Kıyıya yakın sanayi dalgıçlığı
Kıyıya yakın dalgıçlık (Inland/onshore Commercial diving) türleri: Tehlikeli ve zararlı madde olan sularda ticari dalgıçlık (hazmat diving), kanalizasyon, atık su kanalı vb. sularında ticari dalgıçlık (sewer diving), nükleer madde karışan sularda ticari dalgıçlık (nuclear diving), bilimsel çalışma ticari dalgıçlığı (scientific diving), medya ticari dalgıçlığı (media Commercial diving), askeri ve donanma ticari dalgıçlığı (military and naval diving) polis ticari dalgıçlığı (police Commercial diving)’dır.a) Tehlikeli ve zararlı atık sanayi dalgıçlığı:
Sanayi dalgıçlığının en tehlikeli türü olan tehlikeli ve zararlı madde olan sularda dalgıçlık (hazmat diving) yüksek beceriye sahip ve deneyim personel gerektirmektedir. Söz konusu dalgıçlar arıtılmamış pissu veya sıvı çimento, yağ tortusu gibi tehlikeli kimyasalların olduğu sularda dalış yapmaktadır. Bu dalgıçlık türü aşağıda belitilen özel şartları gerektirmektedir:- Dalgıçların hepatit ve tetenoz gibi hastalıklara karşı aşı olması gerekir.
- Dalgıçların ve kullandıkları ekipmanın dalıştan sonra tehlikeli, pis ve zararlı maddelerden arındırılarak temizlenmesi için gereken yere ilişkin uzmanlık planları gerektirmesi.- Dalışta sorun olduğunda dalgıcın kurtarılma yollarının analiz edilmesi
- Dalgıçların elbiselerinin ayarlanması (şayet daldıkları sıvı suyun yoğunluğundan farklıysa)
Tehlikeli ve zararlı atık sanayi dalgıçlarının başlıca çalışma alanları: - Sualtı vanaları ve bent kapaklarının onarımı - Hasarlı boru hatlarının onarımı - Kirliliğe sebep olan ana kaynağın, varil, paket, tank v.s. çıkartılması,- Su Kirliliği olayından sonra kirliliğin temizlenmesi ve kontroluna ilişkin kirlilik kontrol çalışması
- Kanalizasyon içerisinde kaynak yapma veya fosoptikte çalışma- Çeşitli onarımlar
- Kayıp araç gibi nesneleri ve cesetleri bulmaKanalizasyon vb. sanayi dalgıçlığı sağlığa zararlı suya dalış yapılması nedeniyle türü tehlikeli ve zararlı atık sanayi dalgıçlığının (Hazmat) en tehlikeli türüdür. Dalgıçların zararlı maddelere karşı koruyucu kalın eldivenler, baret ve botlardan oluşan tam donanımlı kuru elbise giyinilmesi gerekir. Genellikle kimyasallara dayanıklı vulkanize (kükürtle işlenmiş) kauçuk kuru elbise giyinmekte olup nadiren de neopren (sentetik kauçuk) veya trilaminate kuru elbise giyilmesi gerekir. Sanayi dalgıçları elbisenin delinme riskini azaltmak için kuru elbisenin içine deri, PVC ve naylon tulum şeklinde iç elbise giyinmektedir.
b) Nükleer sanayi dalgıçlığı:
Nükleer dalgıçlığı (nuclear diving) en az tehlikeli ve zararlı madde olan sularda dalgıçlık kadar zararlı olup tek farkı atık sulardan kaynaklanan zarar yerine dalgıçların radyasyona maruz kalmasıdır. Nükleer dalgıçlar defalarca dalıştan sonra da kullanabileceği metal dalış bareti, su ve hava geçirmez kauçuk kuru elbise kullanmalıdır. Bazı durumlarda ısı stresinin dalgıç için tehlikeli olması nedeniyle dalgıcın özel bir kanvasdan yapılan tulum şeklinde soğuk su elbisesi (cold water suit) giymesi uygundur.
Dalış esnasında dalgıcın maksimum dalış süresini hesaplamasına yardımcı olmak amacıyla tehlikeli radyasyon miktarını bildiren dozimetre kullanılmaktadır.
c) Bilimsel ticari dalgıçlıkBilimsel ticari ya da sanayi dalgıçlığı (Scientific commercial diving) sualtı bilimsel çalışmalar için bilimadamları tarafından sanayi dalgıçlık tekniklerinin kullanılmasıdır. Bilimsel açık deniz sanayi dalgıçlığında bilimadamları ile birlikte açık deniz sanayi dalgıçları da çalışmaktadır. Bilimsel sanayi dalgıçlığının başlıca çalışma alanları sualtı arkeolojisi, deniz biyolojisi ve jeolojisi, deniz kirliliğini, sualtı çevresini incelemektir.
Bilimsel ticari dalgıçlık lisans veya mezuniyet sonrası araştırma programları kapsamında üniversiteler tarafından da yapılmaktadır. Bu alanda kullanılan ekipman oldukça fazladır. Ancak, daha çok yüzey destekli dalış ekipmanı ve giysileri kullanılmaktadır.
Bilimsel ticari dalgıçlık operasyonları için iki tane standart referans kaynak mevcuttur. Bunlardan birincisi; Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO)’nun deniz bilimlerine ilişkin teknik yayınlarından biri olan “Bilimsel Ticari Dalgıçlık için Uygulama Kılavuzu: Farklı Denizlere Emniyetli Bilimsel Ticari Dalış Uygulamaları Prensipleri Kitabı (Flemming, N. C., Ed.; Max, M. D. (Ed) Code of Practice for Scientific Commercial diving: Principles for the Safe Practice of Scientific Commercial diving in Different Environments. UNESCO Technical Papers), diğeri ise “Ticari Dalgıçlık El Kitabı: Bilim ve Teknoloji için Ticari Dalıçlık” (Joiner James T. (ed), NOAA Commercial diving Manual: Commercial diving for Science and Technology, Fourth ion, 2001, U.S.Department of Commerce, National Technical Information Service). d) Medya Ticari Dalgıçlığı (Media Commercial Diving)Medya Ticari Dalgıçlığının (Media Commercial Diving) çalışma alanı genellikle televizyonda gösterilmek üzere hazırlanan belgesel programlar için sualtı fotografçılığı ve sualtu film çekimlerini kapsamaktadır. Medya Ticari Dalgıçları aynı zamanda ileri düzeyde eğitimli kamera operatörleri olup ticari dalgıçlığı çalışma yerlerine ulaşmak için yapmaktadır.
Medya Ticari Dalgıçlığında kullanılan dalış ekipmanı yüzey destekli dalış ekipmanı ve tüplü dalış (SCUBA) ekipmanıdır. Ancak vahşi canlıların olduğu ortamda ve sığ sularda çalışılıyorsa sessizlik sağlayan ve köpük çıkarmayan ya da çok az çıkaran kapalı devre dalış aparatı (rebreather) kullanılır.e) Askeri veya Donanma Sanayi Dalgıçlığı
Askeri/donanma sanayi ya da ticari dalgıçlığı askeri personel tarafından yapılmaktadır. Askeri bölümlere göre farklı sınıflara ayrılmaktadır. Askeri sanayi dalgıçlığının başlıca faaliyetleri sualtı tahribi, sabotaj önleme vb.’dir. Askeri açık deniz sanayi dalgıçları askeri tesisler ile gemi bakım ve onarımını, suya batmış uçakların, denizaltıların, füzelerin ve diğer askeri donatımın çıkarılmasını da yapmaktadır.
Dalgıçların yüz maskeleri özel yansıma yapmayan cam ile teçhizatlandırılmıştır. Dalgıçlar bazen yansıma riskine karşı büyük yüz maskeleri kullanmak yerine özel yapılmış kontaklens kullanmaktadır.f) Polis Sanayi dalgıçlığı
Polis sanayi dalgıçlığı yapan polis memurlarına sanayi dalgıçlık tekniklerinin kullanımı konusunda eğitim verilmekte olup kanallar, nehirler ve denizde delil ve ceset aramaktadır.Polis sanayi dalgıçlarının kullandıkları ekipman işin gereğine göre değişmekte olup tüplü dalış (SCUBA) veya yüzey destekli ekipman kullanılmaktadır. Bazı dalış bölgelerinde haberleşme ekipmanlı tam yüz maskesi kullanılmaktadır.
4.3. Sanayi dalgıçlığı malzeme ve ekipmanlarıSanayi dalgıçlığında çok çeşitli ve modern endüstri ekipmanlarını kullanmak önemlidir. Dalışlarda; sualtı kesim kaynak malzemeleri, ıslak, dalış çanı, basınç odası, çeşitli kompresörler, saturasyon dalış ekipmanları, dalış kabloları, video monitor sistemi, hava kompresörleri, ıslak çan sistemi, dijital kameralar, dijital fotoğraf makineler, çok çeşitli tüplü dalış (SCUBA) ekipmanları veya yüzey destekli ekipman, yeniden solunum sistemleri, dalış kontrol üniteleri, dalış radyoları, regülatör, tüpler, tüp vanaları, dalış bilgisayarları, dozimetre vb. gibi ekipmanlar kullanılır.
Sanayi dalgıçlarının giyindikleri elbiseler genellikle dalış süresi ve suyun derecesine göre değişmektedir. Sanayi dalgıçlığı elbiseleri ve malzemeleri; neopren kuru elbise, ıslak elbise veya sıcak su ısıtmalı elbise, yarı kuru elbise, elbise başlığı ya da dalış başlığı, tam yüz maskesi, palet, patik veya çorap, dalış bıçağı, dalış eldiveni, dalış bilgisayarı ya da saati, iş elbisesi, iş eldiveni, iş ayakkabısı, sıcak tutacak kıyafetler, bere ve yağmurluktur.Islak dalış elbiseleri, kol ve ayak bilekleri ile boyun bölgesinden içlerine su alır yapıdadır. Islak elbiseler içerisine aldığı suyu sirküle etmediği için vücut ısısında muhafaza ederler. Neoprene kumaştan yapılan yarı kuru elbiseler soğuk bölgeler için tercih edilmektedir.
Kuru dalış elbiseleri ise soğuk sularda ve irtifa dalışlarında konfor ve emniyet sağlamaktadır. Kuru elbiselerin üzerlerinde, genellikle sol göğüs bölgesinde, bir valf mevcut olup buraya kamçı adı verilen bir alçak basınç hortumu bağlanarak, kullanım sırasında vücutla elbise arasına hava verilir ve emniyet valfi iç basınç emniyet basıncına eriştiğinde çalışarak hava tahliye eder ve elbisenin iç basınç nedeniyle hasar görmesi engellenir.Yukarıda belirtildiği üzere, Sıcak denizlerde çalışan bir sanayi dalgıcı ıslak elbise, Kuzey Denizi gibi soğuk denizlerde çalışan sanayi dalgıcı kuru elbise veya sıcak su ısıtmalı elbise, pis sularda çalışan dalgıçların kalın eldivenler, baret ve botlardan oluşan tam donanımlı kuru elbise veya vulkanize kauçuk, neopren veya trilaminate kuru elbise, nükleer dalgıçların su ve hava geçirmez kauçuk kuru elbise giyinmesi gerekmektedir.
5. Sanayi dalgıçlığı eğitimiSanayi dalgıçlığı Türkiye’de İstanbul Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Sualtı Teknolojisi Programı çerçevesinde verilmektedir. İki yıllık bir eğitimden geçen ve birinci sınıf dalgıç unvanını alan dalgıçlar Türkiye başta olmak üzere Ortadoğu ve Uzakdoğu’da büyük projelerde çalışmaktadır. Ayrıca, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı Kurtarma ve Sualtı Komutanlığı’nda ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı Boğaziçi Sualtı Araştırma Merkezi’nde sanayi dalgıçlığı kursu verilmektedir.
Dünyada dalgıçlık ve sanayi dalgıçlığı konusunda eğitim veren başlıca okullar ve eğitim merkezleri aşağıda belirtilmektedir:
Austraya: Descend Underwater Training Centre)
Brezilya:
Kanada: University
Institut Maritime Du
Fransa : Avrupa Teknolojik Dalış Okulu ETDS (
yeni Zellanda: New Zealand School of Commercial Diver Training
Singapur: Commercial Diving and Offshore Consultancy
İspanya: Centro Tecnico De Buceo Tayland: Mermaid Maritime
ABD: California National Polytechnic College of Science (San Diego), Santa Barbara City College, Commercial Diving Academy (Florida), Minnesota Commercial Diver, Divers Academy International Training Center (New Jersey), Ocean Corporation (Teksas), American Academy of Underwater Science (AAUS), America Sualtı Bilim Akademisi AAUS, International Diving Institute (North Charleston)
Birleşik Krallık: Interdive National Hyperbaric Centre, Professional Diving Academy TH Diving Services Ltd, The Underwater Centre.
İtalya: Uluslararası Bilimsel Dalış Okulu ISSD (
Sanayi (ticari) dalgıçlığa ilişkin yararlanılacak birçok kaynak mevcut olup internet kaynakları kısıtlıdır. Bu konuda yararlanılacak başlıca kaynaklar aşağıda belirtilmektedir:
Commercial Divers Safety Network: Sanayi dalgıçlığında güvenli dalış, eğitim ve öğretim konusunda bilgi vermektedir (www.commercialdivingsafety.com)
Commercial Diver Wiki: Sanayi dalgıçlığının tarihçesi, tü
Yorumlar
Kalan Karakter: