Türk Amerikan ilişkileri tarihine bakış

Hikayemiz, değerli dostum Bülent Yanaşık ’ın 5 Nisan 1946 yılında Amerika büyükelçimiz Mehmet Minür Ertegün’ün cenazesini getiren Missouri zırhlısının bu ziyaretinde çekilen orijinal fotoğrafları getirmesi ile başladı. Hemen resimler için albüm hazırlığına başladık ama hikâyenin tamamlanması ve sunulması içinde Missouri’nin birde maketine ihtiyacımız vardı. Bülent Yanaşık onu da bulunca artık müzemiz için sadece yerleştirmek kaldı. Bu hikâyeyi, sizlerle paylaşmak için bugünü seçerek anlamlı hale getirmek istedik. Müzemizi ziyaret ederek bu anlamlı gezinin orijinal fotoğraflarını, maketini, ziyaret ile ilgili kitapçığımızı ve 1986 yılında yeniden devreye alınması plaketi ile birlikte görebileceksiniz. Missouri zırhlısının bizleri yakından ilgilendiren bölümü, Amerika’da vefat eden Büyükelçimiz Ertegün’ün cenazesini getirdiği 5Nisan 1946 yılında yapılan İstanbul ziyaretidir. Aslında bu ziyaretten çok daha önce Osmanlı döneminde Amerikan gemisinin 1830 tarihindeki ziyaret çok enteresandır. Kısaca hatırlatmak istiyorum; Amerika ile ilişkilerimize bakış; Amerika ile yapılan ilk denizcilik anlaşması; 7 Mayıs 1830 “20 Ekim 1827 yılında İngiliz, Fransız ve Ruslardan meydana gelen müttefik filosu Navarin’de Osmanlı donanmasına saldırdı ve büyük kayıplara yol açtı. Navarin baskınında uğranılan kayıplar, İngiltere Fransa gibi Avrupa ülkelerine olan güveni azalttı. Bunun üzerine Osmanlı Devleti, uzun zamandır anlaşma arayışında olan Amerika ile yakınlaşmaya başladı. 7 Mayıs 1830’da Türk Amerika dostluk Ticaret ve Seyr-i Sefain Anlaşmasını imzalandı ve Amerika ile ilişkileri resmileşti. Ancak gizli bir maddesi uyarınca Amerika, Osmanlı Devleti’ne kar almadan savaş gemisi inşa edip satacaktı. Bu maddeyi senatolarından geçiremeyen Amerika Hükümeti, elçilerini İstanbul’a getirmekte olan iki savaş gemisini Osmanlı Devleti’ne satmaya karar verdi. Amerika’nın tanınmış gemi inşacısı olan Henry Eckford tarafından yapılmış olan 1000 tonluk “The United States” adlı korvet1831 de Komodor George Colman de Kay’ın komutasında İstanbul’a geldi. Gemide aynı zamanda Gemi İnşa Mühendisi Foster Rhodes ve gemi inşasında bilgili ve tecrübeli insanlarda bulunmaktaydı. Bu arada satın alınan “The United States”in adı “Mesir-i Ferah” olarak değiştirildi ve 1878 yılında hizmet dışı oluncaya kadar kullanıldı. Bu dönemde buharlı gemiler çok sayıda zayıflıklara sahip olmasına rağmen, II Mahmut Rhodes’ten Tersane-i Amire ’de buharlı gemiler inşa etmesini istedi.1837 de ilk kez bir buharlı geminin hazırlıkları başladı. Türkiye’de inşa edilen ilk buharlı gemi olan “Eser-i Hayr”, Aynalıkavak tersanesinde 24 Kasım 1837 de dualar edilerek, kurbanlar kesilerek indirildi. Osmanlı donanmasında ilk buharlı gemi Amerikalı Mühendis Forster Rhodes tarafından inşa edildi ve Türk Amerikan denizcilik tarihteki yerini aldı.”(Osmanlı’da Türk Tersanelerinde yapılan ilk Buharlı gemiden son buharlı gemiye-1837-1897)(İlker Meşe) Amerika ile siyasi ilişkilerin başlaması MISSOURI Zırhlısının ziyareti 5 Nisan 1946 Missouri zırhlısının İstanbul ziyaretine dönecek olursak, 1944 yılında vefat eden Washington, DC Büyükelçisi Münir Ertegün’ün cenazesi ABD tarafından yapılan jestle bu gemi ve yanında birkaç gemiden oluşan filoyla Türkiye’ye getirildi. Bu gemi donanmanın en büyüğüydü, Pasifik Savaşları’nda kullanılmıştı ve Japonların teslimiyeti bu gemideki anlaşmayla sağlanmıştı. Bu önemli geminin Türkiye’ye gelmesiyle birlikte Türk-Amerikan ilişkileri de başlatılmış oldu. Siyasi gelişimlerin yanında, en ilgi çekici olan o güne kadar Rus salatası olarak adlandırılan salatanın Amerikan salatası olmasıydı.