Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 618 No. lu Kanunda Temmuz Ayında yapılan değişiklikten sonra çıkartılması beklenen Kılavuzluk ve Römorkörcülük Hizmetleri hakkında Yönetmelik Taslağı'nı yayınladı. Yönetmelik, sektörün görüşüne açıldı.
25 Ekim 2024 Tarihine kadar sektörden görüşler alındıktan sonra Bakanlık, Yönetmeliğe son şeklini vererek Resmi Gazete'de yayınlanmasını talep edecek ve Yönetmelik resmen yürürlüğe girmiş olacak.
Yeni yönetmelik neler getiriyor?
Yönetmelik, Limanlar Kanununda yapılan değişiklikler sonrası pazarlık usulü ve devamında açık artırma ile kamu payı üzerinden adayların yarışacağı bir ticari kapışma üzerinden kılavuzluk ve römorkörcülük hizmetlerinin piyasaya pazarlanmasının kurallarını ortaya koyuyor.
Bu pazarlamanın daha tabana yayılması ve "istekli" olarak isimlendirilen ihale adaylarının daha kolay organize olarak kılavuzluk ve römorkörcülük bölgelerine teklif verebilmelerini sağlamak amacıyla en büyük kılavuluk ve römorkörcülük bölgesi olan İzmit Körfezi, boylamsal bölümlendirme yoluyla 3 parçaya bölümlendiriliyor.
İzmit Körfezi kılavuzluk ve römorkörcülük sahaları
Aliağa Bögesi kılavuzluk ve römorkörcülük sahaları
Bir diğer kılavuzluk bölgesi olan Aliağa ise İzmit körfezi kadar büyük olmasa da piyasaya kolay pazarlanmasını sağlamak amacıyla iki kılavuzluk ve römorörcülük sahasına ayrılmış bulunuyor.
Taslak yönetmelikte İzmit ve Aliağa bölgesi dışında sahalara ayrlan başka kılavuzluk ve römorkörcülük bölgesi bulunmuyor.
Kılavuzlukta %20 deneyimli kılavuz kaptan yeterli sayıldı
Taslakta ayrıca mevcut sahalardan herhangi birisinin kılavuzluk hizmetlerine "istekli" olan gerçek veya tüzel kişilerin veya ortak girişimlerin çıkarılacak ihale şartnamesinde belirlenecek olan sayıda kılavuz kaptanın en az %20 sini bölgesel yeterlik belgesi olan kılavuz kaptanlardan temin ederek sözleşme yaptığını göstermesi yeterli olacak. Kalan %80 lik kısım bölge deneyimi olmayan, hatta belki de hiç kılavuz kaptanlik deneyimi olmamış kılavuz kaptanlardan oluşturulabilecek. Üstelik bu %80 lik büyük bölüm için herhangi bir iş sözleşmesi, istihdam veya çalışacağına dair sözleşme talebi de istenmiyor. Dolayısıyla "istekli" sadece %20 lik bölgesel yeterlik belgeli kılavuz kaptan ile "eğer ihaleyi alırsan seninle çalışacağım" şeklinde bir sözleşme yapmış ise, bu sözleşme "istekli" sayılmasına yeterli kanıt oluşturacak. Üstelik "istekli" ler aynı kişileri bölgenin diğer sahalarında da envanterinde gösterebilecek. Böylelikle hangisi elinde kalırsa diğer yerlerde başka kılavuz kaptanlarla yeni sözleşmeler göstermek suretiyle "istekli" kalmaya devam edebilecek.
Böylelikle mevcut bölgesel kılavuz kaptan ehliyeti olanların %80 i kuramsal olarak hiç deneyimsiz kılavuz kaptanlarla bir tutulacak. Bu durumun ücretlere de yansıması ve kamu payının en yüksek oranda vermek isteyen "istekli" lerin %80 oranında deneyimsiz kılavuz kaptan bulundurabileceklerini hesaplayarak buna göre ücret belirleme ve teklif verme yoluna gitmeleri piyasa dinamikleri dikkate alındığında kaçınılmaz görünüyor.
Römorkörcülükte oran %50
Kılavuzlukta %20 bölgesel ehliyetli kılavuz kaptanın yeterli sayan taslak Yönetmelikte römorkörcülüğe başvurmak için ise sayıları yine şartnamede tespit edilecek olan römorkörlerin o sahada en az %50 sini elinde veya en az 5 yıllık kiralama sözleşmesi ile envanterinde bulundurması gerekiyor. Böyle bir kiralama sözleşmesi yapmış olan "istekli" tüm başvurularında aynı römorkörleri gösterebilkecek. Başvurduğu ihalelerden herhangi bir tanesinin üzerinde kalması halinde ise artık o römorkörleri diğer ihalelerde kullanamayacak.
Teminat miktarı yıllık hasılatın %3 ü
Öte yandan, niyeti ciddi olmayanların "istekli" görünerek sistemi dejenere etmesinin önüne geçmek için isteklilerden o kılavuzluk sahasının 1 yıllık gayri safi hasılasının %3 ü oranında geçici teminat istenecek. Kesin teminat ise aynı hasılanın %6 sı oranında olacak. Teminat olarak ise geçici teminat için tedavüldeki Türk lirası, kesin teminat için ABD doları, bankalar veya katılım bankaları tarafından verilen teminat mektupları, bakanlıkça belirlenecek diğer teminatlar, kabul edilecek.
Römorkörlerin evsafı
Taslak yönetmelikte "römorkörcülük hizmetinde kullanılan römorkörlerin ilgili mevzuatına uygun, İdareden onaylı ve son beş yıl içinde alınmış çeki gücü testi (bollard pull) sertifikası bulunması, manevra yeteneği yüksek, liman römorkörü özelliklerine sahip, yangın söndürme donanımlı olması, tekne ve makine sigortası ile birlikte İdarece kabul edilen P&I sigortasına sahip olması ve taahhütnamede veya sözleşmede belirtilen çeki güçlerinde olması" tanımlaması yapılıyor. "Manevra yeteneği yüksek" ve "liman römorkörü niteliğine sahip" olma özelliklerinden ne kastedildiği ise Yönetmelikte açıklanmıyor. Kimilerine göre konvansiyonel çift uskurlu bir römorkör manevra yeteneği yüksek bir liman römorkörü olarak kabul edilebilirken kimileri için buradan modern bir Voith veya ASD römorkörü anlayabileceği konunun uzmanlarınca dile getiriliyor.
Kılavuz kaptanlık mesleğinin sonu mu?
Kılavuz kaptanlar camiası Yönetmeliğin en azından özel sektör açısnıdan kılavuz kaptanlık mesleğine büyük darbe imndireceği inancında.
Mevcut kılavuz kaptanların %80 inin deneyimlerinin, meslek bilgilerinin ve bölgesel yeterliklerinin bu taslak Yönetmelik ile bir anda "çöpe atıldığını" ileri süren kılavuz kaptanlar, yarışın sadece kamu payı üzerinden yaptırılarak hizmet kalitesinin ve kılavuz kaptanların özlük haklarının nasıl korunacağına ilişkin düzenleme içermeyen Yönetmeliğin, kılavuz kaptanlık mesleğinden deneyimli nitelikli kılavuz kaptanları uzaklaştıracağına inanıyorlar
Ayrıca, yarı kamusal niteliğiyle özel bir meslek sınıfı olan kılavuz kaptanlığın taslak Yönetmelikteki tanımının da eksik ve yanlışlar içerdiğine inana kılavuz kaptanlar, açık artırmanın kamu payı üzerinden yapılmasının bu hizmetleri yoğun ticari rekabete açılması anlamına geldiğini, hizmeti alabilmek için kamu payını yüksek tutmak zorunda olan "istekli" lerin ihaleyi veren tarafından kaliteye değil "ucuz hizmete odaklı olmaya" zorunlu olarak yönlendirildiklerini dile getiriyorlar.
Kılavuzlukta "serbest rekabetten" fark kaldı mı?
Kılavuz kaptanlık mesleğinin mesleki nitelikleri itibariyle serbest rekabete açık olamayacağı ve kılavuzluk hizmetlerinin ticarileştirilmesinin deniz emniyetini tehlikeye atacağı AB Kararları ile ve dünyadaki mevcut uygulamalar ile ortaya konulmuş durumda.
Taslak yönetmelik her ne kadar bir kılavuzluk bölgesinde bir teşkilata izin verir gibi görünüyor ise de ihaleyi alabilmek için yapılacak olan açık artırma ile hizmetler tam bir ticari rekabet ile özelleştirilmiş olacak. Sadece %20 bölgesel deneyimli kılavuz kaptanların istihdam edilmesi yeterli görüldüğünden deneyimsiz kılavuz kaptanlar ile hizmet kalitesi ve deniz emniyetinin zarar görmesinden endişe ediliyor.
