Türkiye’nin Kocaeli’nde kurulan ilk ve tek otomotiv ihtisas limanı Autoport ülkemizde limancılık açısından önemli bir adımdır. Belçika’da Antwerp Üniversitesi'nde Liman İşletme ve Yönetimi alanında master yaparken araba terminallerini ilk kez görmüş ve b
Türkiye’nin Kocaeli’nde kurulan ilk ve tek otomotiv ihtisas limanı Autoport ülkemizde limancılık açısından önemli bir adımdır. Belçika’da Antwerp Üniversitesi'nde Liman İşletme ve Yönetimi alanında master yaparken araba terminallerini ilk kez görmüş ve bu terminallerin Türkiye’de inşa edilmediğinden dolayı da üzüntü duymuştum. Araba terminalinin biraz geç de olsa Türkiye’de inşa edilip, hizmete girmesinden memnunluk duyduğumu ifade etmek isterim. Türkiye’nin ilk ve tek otomotiv ihtisas limanı, Autoport Limanı yılda 440 bin aracın ihracat ve ithalatı gerçekleştirecekmiş. Bu değerli yatırımı yapan Arkas ile liman ve denizcilik sektörüne yatırım yapan diğer yatırımcıları kutlarım.
Araba imalat sektörü her yıl 65 milyon adet araba üretmektedir. Dünyada araba imalatı endüstrisinde 15 adet küresel oyuncu olup, ilk yedi oyuncu portföylerindeki farklı araba markaları ile 2005 yılında 46,7 milyon araba ile dünya üretiminin yaklaşık %75’ini karşılamıştır. 2010-2012’ye kadar küresel araba imalatçılarının sayısının 9 veya 10’a düşeceği tahmin edilmektedir. Bu durum dolayısıyla araba terminallerini etkileyecektir. Söz konusu küresel oyuncular aşağıdaki Tablo-1’de verilmektedir:
Tablo-1 Dünyadaki başlıca araba imalatçılarının pazar payları (2005)
| Küresel Oyuncular | Pazar Payları (%) | Küresel Oyuncular | Pazar Payları (%) |
| General Motors | 17,2 | Fiat | 2,4 |
| 12,0 | Mitsubishi | 1,9 | |
| Ford | 11,7 | Suzuki Motor | 1,8 |
| Daimler- Chrysler | 9,9 | BMW Group | 1,4 |
| WW Audi | 8,5 | AutoVaz | 1,3 |
| Renault-Nissan | 8,4 | Mazda Motor | 1,0 |
| PSA Group | 6,0 | 0,9 | |
| Hyundai Motor | 4,7 | ||
| Honda | 4,7 |
Kaynak: ESPO Annual Report 2006-2007, Drewry Shipping Consultants (2006)
European Sea Port Organization (ESPO) 2006-2007 Yıllık Raporu’nda yer aldığı üzere; araba imalatında büyüyen pazarlar Asya, Orta Doğu, Güney Afrika, Doğu Avrupa, Rusya ve Güney Amerika’dır. Araba imalatı endüstrisinde montaj ve arz faaliyetleri Doğu ve Merkez Avrupa’daki gelişmelere parallel olarak Avrupa’da artış göstermektedir. Dünya araba üretiminin %20-25’i imal edildikleri ülkelerden deniz yolu ile dünyanın çeşitli ülkelerine ihraç edilmektedir. Avrupa yılda yaklaşık 20 milyon yeni araba üretmekte olup, denizaşırı ülkelere ihracat oranı düşüktür. Denizyolu ile araba ihracatı yapan başlıca ülkeler Japonya ve Güney Kore’dir. Avrupa’da başlıca araba terminalleri Zeebrugge, Bremerhaven, Emden, Antwerp, Barcelona ve Southampton limanlarındadır. Söz konusu limanlardan bazılarında araba taşıyıcı operatörleri feeder (aktarma) gemilerine aktarma yapabilecekleri hub liman yatırımı yapmaktadır.
Denizyolu araba taşımacılığında Rusya, Doğu Avrupa ve Türkiye’de güçlü bir büyüme beklenmektedir. Önde gelen uzak yol araba taşıyıcıları Avrupa Kısa Mesafe Yolcu Taşımacılığına da girmiştir. Uzak yol ve bölgesel taşımacılığın kombinasyonunda üreticiden tüketiciye bir başka deyişle kapıdan kapıya taşımacılık ve lojistik sisteme doğru artan bir trend söz konusudur.
Dünyada araba imalat sanayisine Uzak Doğu ve Avrupa’da bulunan başlıca 6 işletici hakimdir. Dünyanın önde gelen araç taşıyıcılarının en büyüğü Japon NYK’dır. NYK 400,000 CEU kapasitesinde 90 filoya sahip olup şirketin 2006 yılında 3,2 milyon CEU taşımacılık yaptığı tahmin edilmektedir. NYK’nın 2006’da Japon arabalarının Avrupa ve Ortadoğu olduğu kadar Kuzey Avrupa pazarlarına taşımacılığı bir önceki yıla göre %15 artış göstermiştir. Diğer başlıca uzak yol araba taşıyıcıları Mitsui OSK Lines, K-Line, Eukor, Wallenius Wilhelmsen Logistics ve Höegh Autoliners’dır. Söz konusu araba taşıyıcıları küresel filo kapasitesinin %80’ninden fazlasına sahiptir.
Tablo-2 Dünyadaki başlıca araba taşıyıcıları (Temmuz 2006)
| Araba Taşıyıcı Operatörleri | Sahip Oldukları Gemi Sayısı | Kapasite (CEU) | İşlettikleri Gemi Sayısı | Kapasite (CEU) |
| NYK | 54 | 264,000 | 85 | 393,000 |
| Eukor | 24 | 124,000 | >85 | >350,000 |
| K-Line | 30 | 145,000 | 77 | 344,000 |
| MOL | 51 | 235,000 | >70 | >320,000 |
| WWL | 37 | 195,000 | 50 | 264,000 |
| Hoegh | 27 | 142,000 | 50 | 220,000 |
| Diğerleri | 354 | 1,212,000 | - | - |
| Toplam | 577 | 2,359,000 | 577 | 2,359,000 |
Kaynak: ESPO Annual Report 2006-2007, Drewry Shipping Consultants (2006)
Türkiye’de 2007 yılında otomotiv Sanayii 1,1 milyon araç üretip, 19,5 milyar dolar ihracat gerçekleştirmiştir. Söz konusu araçların üçte ikisini ihraç edilmekte olup Türkiye’nin deniz ticaret filosunun bu araçları taşıyacak SPTC (Otomobil ve Kamyon Taşıyan Gemiler) tipi gemisi bulunmamaktadır. PCC (Otomobil Taşıyan Gemiler) ise Cenk Denizcilik tarafından Temmuz 2008'de satın alınmış olup PCC gemilerinin sayısının artırılması gerekmektedir.
Doğu Avrupa’ya yönelik otomobil yüklemeleri % 60, Latin Amerika’ya % 30, Afrika’ya % 20 ve Ortadoğu’ya yine % 20 oranında artmıştır (Marine Commerce, June 2008). Dünyada araba taleplerinin ve ihracatının artmasına parallel olarak araba üreticilerinin otomotiv (araba) terminallerine olan talebi de artış göstermektedir. Dünyanın en büyük konteyner aktarma hub limanını işleten ve 123 ülkede 600 liman ile bağlantılı çalışan 200 denizcilik hatları şebekelerine bağlı olan Singapur Terminalleri (Singapore Terminals (“PSA”)) dünyanın önde gelen iki denizcilik şirketi Nippon Yusen Kabushiki Kaisha (“NYK”) ve Kawasaki Kisen Kaisha Ltd. (“K Line”) ile Singapur’un ilk ihtisas araba terminalini işletmek üzere ortak girişim anlaşması imzalamıştır. Yeni kurulacak ortak girişim terminali Asia Automobile Terminal (Singapore) (“AATS”) iki ihtisas rıhtım işleten Pasir Panjang Terminali’nde kurulacak olup yeni terminalin Ocak 2009’da işletmeye açılması planlanmaktadır.
Rotterdam Araba Terminali araba ve diğer Ro-Ro yükü elleçlemede uzmanlaşmış bağımsız bir terminal operatörü olan ve dünyaya otomotiv lojistik hizmeti veren Broekman Group's Automotive tarafından işletilmektedir. Terminalin bitişiğinde yer alan Rotterdam Araç Merkezi 30,000 araba depolama kapasitesine sahiptir.
Zeebrugge Avrupa’nın en önemli araba terminallerinden birine sahip olup, limanda 2007’de 2,2 milyondan fazla araba elleçlenmiştir. Bu arabalardan 6,700 adedi sadece Avrupa’da değil aynı zamanda dünyaya dağıtımı yapılmak üzere büyük araba taşıyıcılarına nakledilmektedir.
Antwerp Limanı Ro-Ro terminalinde 2007 yılında 314,995 araba ithal ve 625,478 araba ihraç edilmiştir. Söz konusu limanda ticareti yeni arabaların ticaret hacminin artması nedeniyle araba ticareti %5,8 oranında artmıştır. Limanda ikinci el arabaların Doğu Afrika’ya ihracatı da artmıştır. Söz konusu terminalde %85’i yeni olmak üzere yılda 350,000 araba elleçlenmektedir.
Tablo-3 Avrupa’nın başlıca araba limanları yük elleçlemesi (2005)
| Limanlar | Adet (milyon) | Liman | Adet (milyon) |
| Zeebrugge | 1,73 | Sheerness* | 0,67 |
| Bremerhaven | 1,65 | Londra* | 0,67 |
| Emden | 0,86 | Grimsby/Immingham | 0,62 |
| Antwerp | 0,81 | Bristol/Portbury | 0,60 |
| Barcelona | 0,78 | 0,58 | |
| Southhampton | 0,71 | Tyne Ports | 0,48 |
* 2004 yılı rakamları
Kaynak: ESPO Annual Report 2006-2007
Kopenhag Malmo Limanı AB (Copenhagen Malmo Port AB (CMP)), Toyota Motor Europe’ın Kuzey Avrupa’daki hub limanıdır. 25 yıllık anlaşma ile limanı işletecek şirket yeni araba terminali yatırımı yapacak olup Japonya, İngiltere, Fransa ve Türkiye’den gelecek Toyota arabalarının dağıtımını kara ve demiryolu vasıtasıyla Norveç, İsveç ve Danimarka’ya yapılacaktır.
Güney Çin’de dünyanın en büyük 10 limanından biri olan Guangzhou hub Limanı Otomotiv Terminali (Guangzhou Port Nansha Automotive Terminal Co.Ltd) Kasım 2005’de üç büyük kamu kuruluşu Guangzhou Port Group Co., Ltd., Toyota, Guangzhou Nansha Assets Operation Co., Ltd. ve Honda ve Hyundai gibi araba imal eden şirketler ile çeşitli ortak girişimleri bulunan Guangzhou Automobile Group Co., Ltd. tarafından kurulmuştur.
Nissan ve Renault gibi araba üreticilerinin Hindistan’nın ikinci büyük ve enerji limanı olan Chennai Limanı’nın yaklaşık 24 km. kuzeyinde bulunan ülkenin en büyük araba ihracat limanı olan Ennore Limanı’na olan talepleri büyüktür. Nissan 2010 yılında, Ennore Limanı’ndan 60,000 araba ihraç edecek olup bu rakamın 180,000’e çıkarılması planlanmıştır. Araba ihracatında Ennore Limanı’na artan talebin olması nedeniyle söz konusu limanda yılda 200,000 araba elleçleçleme kapasitesine sahip bir araba terminali inşa edilmesi planlanmıştır. Chennai Limanında ise çoğunlukla Güney Kore Hyundai Motor Co. firmasının Hindistan’daki birimi HMIL’in araba ihracatına ilişkin elleçleme gerçekleştirmektedir. Hyundai Motor, Chennai Limanı ile 2007 başlarında araba ihracatına ilişkin bir anlaşma imzalamış olup 2009 yılına kadar 250,000 araba ihracatı yapılması hedeflenmektedir.
Türkiye otomotiv endüstrisi yılda 1 milyon adedin üzerinde motorlu araç üretimiyle toplam ihracatının yaklaşık yüzde 20'sini gerçekleştirmektedir. Türkiye'nin otomotiv üretimi, ihracatı ve ithalatının % 80'inden fazlası Marmara Bölgesi'nde gerçekleşmekte olup araba taşımacılığının ve araba ihtisas limanlarının önemi artmıştır. Türkiye’de lojistik sistemin bir halkası olan ihtisas limanlarının kurulması ülkemizin denizcilik sektörü açısından önemli bir gereksinim olmakla birlikte uluslarası platformda da gücümüzü artıracaktır. Sadece araba terminallerinin değil aynı zamanda dünyanın önde gelen limanlarında olduğu gibi meyve terminalleri vb. gibi ihtisas terminallerinin inşa edilmesi ve liman hizmetlerinde de ihtisaslaşmaya gidilmesi önemlidir. Denizcilikte ileri olma ülkelerin ekonomik ve siyasal güçlerini artırmakta olup denizci ülkeler Avrupa Birliği ve uluslararası organizasyonlarda daha fazla söz sahibi olmaktadır.
Sonuç olarak; denizcilik ve liman sektörüne daha fazla önem verilmesi, limanlarda altyapı sorunlarının ortadan kaldırılması, liman yatırımlarının desteklenmesi ve post panamax gemilerin yanaşabileceği liman yatırımlarının arttırılması, filonun yenilenmesi ve araçları taşıyacak PCC veya PCTC tipi gemilerinin inşa edilmesi, limanlarda Elektronik Veri Aktarımı (Electronic Data Interchange (EDI)) Sisteminin kurulması, hub limanların oluşturulması, limanlarda bürokratik işlemlerin azaltılması ve ticaretin kolaylaştırılması, limanlarda farklı hizmetlerde ihtisaslaşmaya gidilmesi, kombine taşımacılığın önemli halkaları olan karayolu ve demiryolu yatırımlarının arttırılması ve etkin pazarlama faaliyetlerinin yapılmasının denizcilik gücümüzü arttıracağı ve dolayısıyla dünya ve bölgede daha fazla söz sahibi olmamızı sağlayacağını düşünmekteyim.
