Alternatif Deniz Turizminde Yeni Eğilimler; Dünya’da ve Türkiye’de Sivil Denizaltı Faaliyetleri Üzerine bir İnceleme

                                                                                 (II) 

3.1. Denizaltı Bakım Onarımı ve Yedek Parça Temini 

Denizaltı, turizm sezonu boyunca çalışmakta ve sezon bitiminde ise, yıllık bakım onarımının yapılması ve sörvey (test ve denetimi) hazırlıkları için karaya çekilmektedir. Çalışma sezonu içerisinde, bakım talimatına uygun olarak haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık bakımları teknisyeni tarafından yapılmakta ve yapılan işlemler formlarına kayıt edilmektedir. Denizaltıda kullanılan aksam, parça ve malzemeler ile elektronik kart, yazılım gibi benzeri malzeme ve yedekler yurt dışından temin edilmekte, yılda en az bir defa olmak üzere, yurt dışından teknisyen çağırılarak, denizaltı bakım tutumunda rehberlik hizmeti alınmaktadır. Denizaltı aksam ve parçaları Türkiye’den temin edilemediği için, yurt dışından getirilmesi ithalat rejimine tâbi olup, melzemelerin ithalatı sırasında bürokratik işlemler ile vergilendirilmesinde problemler yaşanmaktadır. 

3.2. Denizaltı Mürettebatı ve Yardımcı Personeli 

2008‘de yayımlanan Dalabilir Deniz Araçlarında Görev Yapacak Personelin Eğitimi ile ilgili yönerge gereğince, Türkiye’de denizaltı kaptanlarının ehliyet yeterlik kriterinde Deniz Kuvvetleri’nde en az iki yıl Denizaltı Komutanlığı yapmış olma şartından dolayı, sivil kaynaklardan personel temin edilememektedir. Denizaltıda, bakım, tutum ve onarım için Deniz Kuvvetleri’nde daha önce denizaltı teknisyenliği yapmış teknisyenler çalıştırılmaktadır. 

Yardımcı personel ise, acil durumlarda kurtarma ve yardım görevi yapmak üzere, su üstünde emniyet ve haberleşmeyi sağlayan görev-devriye teknesinde dört profesyonel dalgıç ile söz konusu tekneyi sevk ve idare eden ve aynı zamanda dalış sahasının emniyetini sağlayan su üstü zabiti görev yapmaktadır. Ayrıca, denizaltı işletme ve idaresinden sorumlu denizaltı işletme müdürü ile yolcu operasyonundan sorumlu bir idari personel görevlidir. Belirtilen personelin, “Dalabilir Deniz Araçları Hakkında Yönetmelik”,  “Deniz Turizmi Yönetmeliği” ile “Dalabilir Deniz Araçlarında Görev Yapacak Personelin Eğitim Belgelendirme ve Bu Araçların Personel Donatımı Hakkında Yönerge”ye göre bulundurulması zorunludur. 

3.3. Denizaltı Operasyonunda Emniyet ve Haberleşme  

Denizaltı, hem su üstünde hem de su altında seyir yapabilmekte, gerektiğinde 72 saat su altında kalabilmektedir. Test edilen dalış derinliği ise maksimum 90 m’dir. Denizaltı, seyir emniyeti, can ve mal güvenliği bakımından nitelikli bir donanıma sahiptir. Klas kontrolünde, her yıl uzmanı tarafından kara ve deniz sörveyi yapılarak belgelendirilmektedir. Faaliyeti sırasında can ve mal güvenliği, seyir emniyetinin temini için Dalış Sahası Aksiyon Planı, Arama Kurtarma Planı ve Acil Durum Emniyet planı hazır bulundurulmaktadır. Denizaltıda, acil durumlarda kullanılmak üzere yolcu ve mürettebat sayısınca gaz maskesi, havalı can yelekleri mevcut olup, yangın güvenliği için otomatik yangın söndürme sistemi bulunmaktadır. Can ve mal güvenliği ile ilgili  teçhizat ve malzemeler ile seyir emniyeti için önem arz eden teçhizat (oksijen sensörü, cayro gibi benzeri geycler ) yetkili kuruluşlarca kalibrasyonu yapılarak belgelendirilmektedir. 

Denizaltı, su üstünde ve su altında emniyet ve haberleşmeyi sağlayan görev devriye teknesi ile birlikte hareket etmektedir. Dalış sahasına hareket etmeden önce liman işletmesine bilgi vermekte, şamandıralarla markalanmış tahsisli dalış sahasında, dalmadan ve dalışın tamamlanmasını müteakiben satha çıkmadan önce haberleşme ve seyir emniyetini sağlayan görev devriye teknesine bilgi vererek, sahanın emniyetli olduğuna ilişkin teyid alındıktan sonra dalmakta ve satha çıkmaktadır. 

4. Dünya’da Turizm Amaçlı Sivil Denizaltı Faaliyeti  

Turizm amaçlı sivil denizaltı faaliyeti, Dünya’da ilk defa 1964 yılında İsviçre’de Auguste Piccard isimli turistik sivil denizaltısı ile başlamıştır. Söz konusu denizaltı, Jacques Piccard tarafından tasarlanmış ve teknik hesapları da denizaltı mühendisi Erwin Aebersold tarafından yapılmıştır. İsviçre’nin Monthey kentinde, Giovanola Freres SA. tersanesinde 24 Şubat 1964 yılında inşa edilen, 4 mürettebat ve 40 yolcu kapasiteli denizaltı, (1 Kaptanı, 1 yardımcı kaptan, 1 teknisyen + 1 deniz hostesi) 7,3 Milyon CHF’ye (İsviçre frangı) mal edilmiştir. Tasarımcı Jacques Piccard, denizaltıya Profesör olan babasının ismini vermiştir (Prof. Auguste Piccard). Denizaltı, 1964 ve 1965 yıllarında Cenevre gölünün 150 m derinliğine 1100 sefer yapmak suretiyle 33000 yolcuya dalış yaptırmıştır. Söz konusu denizaltı, 1969 yılında Okyanus araştırmalarında kullanılmak üzere, Amerikan firması Vancouver Horton Maritime’ye 1,7 Milyon dolara satılmış ve 1984 yılına kadar Meksika körfezinde bilimsel araştırma faaliyetlerlerine katılarak dalışlar yapmıştır. 

1984 yılında Galveston, Texas’taki (ABD) kuru havuza yerleştirilen denizaltı, 1986 yılında Teksas’lı bir sanayici tarafından satın alınmıştır. Daha sonra, 1998’de tekrar İsviçre'ye satılarak geri dönen Auguste Piccard, 1999 Expo 02’nin bir parçası olarak Morat’ta sergilenmiştir. Denizaltıya, 2004 yılında Lozan’da bulunan İsviçre taşımacılık müzesi sahip olmuş ve 2005-2014 yılları arasında 28000 saatte restore edilerek, İsviçre ulaştırma müzesinde sergilenmeye başlamıştır. Auguste Piccard denizaltısında görevli kadın mürettebat, Dünya’nın ilk kadın denizaltıcısı olarak kabul edilmektedir. 

 

Resim 4. 2. Auguste Piccard isimli İlk Sivil Turistik Denizaltı 

Kaynak : (“Swiss Info”, 2014) 

Resim 4.2.’de görülen Dünya’nın ilk turistik sivil denizaltısı Auguste Piccard, Lozan Ulaştırma Müzesinde sergilenmektedir. 

  Tablo 4. 1.  Dünya’nın İlk Turistik Denizaltısının Teknik Özellikleri 

Adı	Auguste Piccard	Boyu	28.50 m.
Cinsi	Turistik Denizaltı	Eni	6.80 m.
Yapımcısı	Giovanola Freres Sa.	Su Çekimi	3.63 m.
Yapım yeri	Monthey/İsviçre	Yüksekliği	7,43 m.
Yapı malzemesi	Çelik	Dalış derinliği	150 m.
Yapım Tarihi	24 Şubat 1964	Makinesi-İtici Gücü	Elektrikli Motor
Deplasman	222 T	Makine Gücü	75 Hp
Batarya Süresi	48 Saat	Yolcu Kapasitesi	40+4
Batarya-Pil	600 KHW	Batarya-Pil Şarj süresi	10 saat
Sürati	6 Kts	İniş hızı	4-5 Kts

  Kaynak: (“Swiss Info”, 2014). 

Tablo 4.1.’de teknik özellikleri yazılı, Dünya’nın ilk turistik sivil denizaltısı ile günümüzdeki turistik sivil denizaltıların çalışma prensibi benzer olmasına karşın, elektronik sistemlerin daha çok gelişmiş olması nedeniyle emniyet ve güvenlik seviyesi artmıştır.  

1970'lerin ortalarında Japonya’da, 40 yolcu kapasiteli turistik bir denizaltı için tasarım gerçekleştirilmiş, ancak  inşa edilememiştir.  

British Columbia merkezli bir şirket, 1984'te tasarladığı 28 yolcu kapasiteli denizaltı inşaasını ertesi yıl tamamlamış ve Grand Cayman’da faaliyete geçirmiştir. Aynı şirket, 1987 yılına kadar iki denizaltı daha hizmete sokmuştur. O dönemde, diğer firmalarda kendi operasyonlarını kurmaya başlamıştır. Bugün, en büyük turistik sivil denizaltı şirketi üç farklı kapasitede 12 denizaltı inşa etmiş olup halen faaliyetine devam eden firma, 28, 46 ve 64 yolcu kapasiteli 12 denizaltıyı işletmektedir. Sovyetler Birliği’nde, (Rusya) 1991 yılında donanma müteahhidi Sevmash, 28 m. uzunluğunda Neptün isimli bir turistik sivil denizaltı inşa ettmiş ve ilk dalışını 23 Kasım 1992’de yapmıştır. Denizaltı bir müddet Karayipler’de faaliyet gösterdikten sonra, Rusya’nın Arkhangelsk Limanı’na geri dönmüş ve servis dışı bırakılmıştır. 

Gelişen sivil turistik denizaltı faaliyeti, ticari bir sektör haline gelmiş olmasına rağmen, bu gün Dünya’da az sayıda ülkede icra edilmektedir. Denizaltıların büyük çoğunluğu Finlandiya yapısı veya modelinden oluşmakta ve Dünya’da toplam 57 civarında denizaltı faaliyet göstermektedir. 1986 yılında ABD’de, 1987 yıllarında Finlandiya’da başlayan sivil denizaltı tasarımı, 2007 yılında Hollanda’da yeni nesil sivil turistik denizaltı tasarımı ile devam etmiştir. Avrupa’dan bağımsız denizaltı üreticileri, endüstriye daha az sayıda gemi ile katkıda bulunmaktadır. Turistik sivil denizaltıların işletim bölgeleri genel olarak Karayipler, Kızıldeniz, Akdeniz, Güney Pasifik, Atlantik, Güney Çin Denizi, Meksika Körfezi ve Pasifik Okyanusudur. 

Tablo 4. 2. Dünya’daki Turistik Denizaltı Operasyon Bölgeleri ve Denizaltı Sayıları 

Bölge-Konum	Denizaltı sayısı	Bölge-Konum	Denizaltı sayısı
İsviçre	1	Grand Cayman	5
Bahamalar	2	Barbados	1
Rota (İspanya)	1	St.Thomas	1
St.Croix (Karayipler)	1	Aruba (Karayipler)	1
İspanya-Kananarya Adalaları	6	St. Martin	1
Florida (ABD)	1	Endonezya	1
Fransa	1	Monako	1
Tayvan	1	Malta	1
Martinik Adası (Karayipler)	1	Meksika	1
İtalya	2	Clombia	1
Fiji	1	İskoçya	1
Brezilya	1	Hawai	7
Bermuda	1	Güney Kore	1
Guam	1	Japonya	1
Okinawa	1	Mısır	1
İsrail	1	*Türkiye	2
Refit-Retired	7	Toplam	57

[Metin Kaydırma Sonu]Kaynak : ("The Anatomy of a Tourist Submarine”, 2008) 

*Türkiye’de, turistik sivil denizaltı faaliyet başlangıç tarihi 2017’dir. 

Tablo 4.2.’de görüldüğü üzere, denizaltı dalış sahaları ağırlıklı olarak tropikal bölgeler ile adalarda yoğunlaşmaktadır. 

Finlandiya yapımı Mark tipi turistik sivil denizaltılar, Dünya’nın değişik bölgelerinde faaliyet göstermekte olup, faaliyetin yapıldığı  ülkeler Resim 4.3.de gösterilmiştir.  

 

Kaynak: (“Vj Engineering” t.y.) 

Resim 4.3. Mark tipi sivil denizaltıların Dünya’daki faaliyet bölgeleri. 

Finlandiya üretimi Mark tipi sivil denizaltıların yoğun olarak faaliyet gösterdiği ülkeler Kanarya Adaları, İtalya, Mısır, Kore, Çin ve ABD.’dir. 

4.1. Denizaltı İşletmesi İspanya Örneği (Lanzarote-Tenerife) 

Finlandiya’nın Turku kentinde, W-Sub Oy (Mobimar) firmasının inşa ettiği Mark-II tipi turistik sivil denizaltı geliştirildi ve Mark-III ve Mark IV  tipi yeni denizaltılar hizmete girdi. En son geliştirilen mark tipi denizaltı  Mark V (Jiah) olarak isimlendirildi. Söz konusu mark tipi denizaltılar, İspanya ve Kanarya Adaları başta olmak üzere, turistik sivil denizaltı faaliyeti gösteren diğer ülkelerde  hizmet vermektedir. 

Benzer şekilde, değişik üreticiler tarafından daha küçük boyutlarda SUB ve SM-100/26, ECO-SUB tipi turizm amaçlı  sivil denizaltılar da üretilmiştir. 

İspanya/Kanarya Adaları Lanzarote ve Tenerife’de, Submarine Safaris tarafından işletilen turistik sivil denizaltılar (Mark tipi) Gelişmiş yüksek teknolojilere sahip deniz araçlarıdır. 1997 yılında bir denizaltı ile Lanzarote’de, 2007 yılında ise, işletmenin genişlemesi sonucunda bir denizaltı ile de Tenerife’de  faaliyete geçmiştir. Denizaltılar, özellikle denizaltı turizm endüstrisi için tasarlanmış olup her bir denizaltı,  yüksek güvenlik ve konfor ön planda tutularak üretilmiştir. Kabininin geniş olması ve içerisinin normal atmosfer koşullarının muhafaza edilmesinden dolayı, hamile kadınlar ile benzeri sağlık problemi olan kişiler dalış sırasında etkilenmemektedir. İki operasyon bölgesinde, Atlantik Okyanusu'nun keşfedilmemiş sularına yaklaşık bir milyon yolcu ile 30.000’den fazla dalış gerçekleştirilmiştir. Denizaltılar, Finlandiya'da tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Tüm sistemler ekstra güvenlik için çoğaltılmıştır.  

Denizaltı turları haftanın 6 gününde, 30 m derinlikte bulunan batık gemi enkazına dalmak suretiyle günlük 5-6 sefer yapılmaktadır. Denizaltıların gece dalış kabiliyeti de bulunmakta ve istenildiğinde gece dalışları da yapılabilmektedir. Yolculara, gemiye binmeden önce ilgili personel tarafından, dalışla ilgili güvenlik brifingi verilmektedir. Dalış turuna gelen müşteriler, denizaltı ofisinde hediyelik eşya da satın alabilmektedir. Yolcu biletleri ise kişi başına 50 Euro’dur. Denizaltı işletme giderleri personel maaşları, marina ücreti, yedek parça ve bakım-onarım giderleri olarak sayılabilir. 

Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi 

Yıl: 2019, Cilt: 1, Sayı: 1-2, ss. 83-105