Yıl 2009: İlk Yazım ve İlk ZiyaretimizBundan yaklaşık 2 yıl önce, 27 Nisan 2009 tarihinde, “Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli” başlığıyla bir yazı kaleme almıştım. Bu yazım, Gemi Mühendisleri Odası (GMO)’nın yayın organı olan “Gemi ve Deniz Te
Yıl 2009: İlk Yazım ve İlk Ziyaretimiz
Bundan yaklaşık 2 yıl önce, 27 Nisan 2009 tarihinde, “Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli” başlığıyla bir yazı kaleme almıştım. Bu yazım, Gemi Mühendisleri Odası (GMO)’nın yayın organı olan “Gemi ve Deniz Teknolojisi Dergisi”nin Ekim 2009/182. sayısında da yayımlanmıştı.
2009 yılında kaleme aldığım o yazımda Eskişehir’de bulunan Türkiye Lokomotif ve Vagon Sanayi A.Ş. (TÜLOMSAŞ)’yi tanıtmış ve yazımın sonuç kısmında; 2.400HP’ye kadar güç üretebilen TÜLOMSAŞ yapımı motorların, Türk özel sektörünün yük ve yolcu gemilerinde yardımcı makine olarak, İDO'ya ait feribot ve vapurlarda ise ana ve yardımcı makine olarak kullanılmasının teşvik edilebileceğini, askeri gemiler de dahil muhtelif tip ve tonajdaki gemilerin ana tahrik (sevk) sistemlerinin bu fabrikada üretilmesi için söz konusu fabrikanın imkan ve kabiliyetlerinin (kapasitesinin) yeni yatırımlarla kademeli olarak geliştirilebileceğini ve tıpkı PENDİK-SULZER Motor Fabrikası gibi TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’nın da Türkiye’nin gemi motoru imalatı konusundaki bir başka potansiyeli olduğunu ifade etmiştim.
Konuyla ilgili yazımızı okuyan TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayrı AVCI Bey, 07 Temmuz 2009 tarihinde gönderdiği bir e-mail ile fabrikasına davet etti. Bunun üzerine, Pendik Tersanesi ve PENDİK-SULZER Motor Fabrikası’nın kurulmasında büyük emeği geçen Denizcilik Bankası E.Genel Müdür Yardımcısı Sn. Ali CAN Bey ve Pendik Tersanesi Eski Müdürlerinden Prof. Dr. Şükrü YÜCEKAYA hocamız ile gemi inşa özel sektöründe uzun yıllar hizmeti olan meslektaşımız Sn. Murat BİRECİK’i, TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri AVCI'nın davetine binaen gerçekleştireceğimiz bu ilk ziyarete benimle birlikte icabet etmeye davet ettim. Prof. Dr. Şükrü YÜCEKAYA hocamız, TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na yapacağımız ziyarete sağlık sorunları nedeniyle katılamayacağını ama dualarının bizimle olacağını ifade ettiler, sağ olsunlar. Ben de, bir motor fabrikasının olmazsa olmazları hakkında ziyaret öncesi verdiği öğütlerini not alıp, geçmiş olsun dileklerimi ilettim ve ziyaretimizin sonucundan kendisini bilgilendireceğini söyledim, çok memnun oldular. Sn. Ali CAN Bey ve Sn. Murat BİRECİK ise ziyarete memnuniyetle iştirak edebileceklerini ifade ettiler ve böylece üç kişilik teknik bir heyet olarak ilk TÜLOMSAŞ ziyaretimizi planlamış olduk.
24-25 Ağustos 2009 tarihlerinde, güzel bir Ramazan gününde Eskişehir’de buluştuk. TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri AVCI Bey tarafından büyük hüsnü kabul gördük. Hep beraber TÜLOMSAŞ bünyesindeki fabrikaları ve tabii ki büyük bir heyecanlada Motor Fabrikasını ziyaret ettik. TÜLOMSAŞ Motor Fabrikasının fiziki, beşeri ve teknolojik alt yapısı gerçekten çok etkileyiciydi. Mevcut üretilen motorların gemi ve deniz araçlarında kullanımına yönelik sertifikasyon eksiğinin giderilmesi ve ayrıca bir miktar ilave yatırımla deniz tipi diesel motor üretimine çok daha yatkın bir fabrika haline gelebileceği konusunda mutabık kaldık. Bundan sonra yapmamız gereken TÜLOMSAŞ’ı ve TÜLOMSAŞ yapımı motorları Türk denizcilik camiasına tanıtmak ve bir sinerji ortamı oluşturmaktı. Bu ziyaretten sonrada TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri AVCI Bey ile iletişimimiz hiç kesilmedi.
(25 Ağustos 2009 tarihli ilk TÜLOMSAŞ ziyaretimizden)
(25 Ağustos 2009 tarihli ilk TÜLOMSAŞ ziyaretimizden)
Yıl 2010: GMO Panelinde “TÜLOMSAŞ” ve “PENDİK-SULZER" Konuşuldu
TÜLOMSAŞ’a yaptığımız bu ilk ziyaretten yaklaşık 1 yıl sonra, 07 Aralık 2010 tarihinde, Gemi Mühendisleri Odası (GMO)’nın 56. Kuruluş Yıl Dönümü Etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Gemi İnşa Sanayinde Krizin Etkileri” konulu panele konuşmacı olarak davet edildim. İstanbul Kartal Titanic Business Otel’de yapılan bu Panel’e Sn. Ali CAN Bey ve Sn. Murat BİRECİK de dinleyici olarak katıldılar. Yaptığım konuşmada; TÜLOMSAŞ’ın, tıpkı PENDİK-SULZER Motor Fabrikası gibi, Türkiye’nin gemi motoru imalatı konusunda ciddi potansiyeli olduğunu ve meslek örgütümüz olan GMO tarafından hem PENDİK-SULZER Motor Fabrikası’na, hem de TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na birer teknik ziyaret düzenlenmesinin çok faydalı olacağını belirttim. Bunun üzerine, Paneli yöneten GMO Başkanı, konunun GMO Yerlileştirme Komisyonu’nun gündemine alınacağını ifade etti. Panelden sonraki süreçte GMO Başkanı Sn. Osman KOLAY ile bahse konu ziyaretler hakkında görüşmelerimiz devam etti.
(07.11.2010 tarihli GMO Panelinden)
(07.11.2010 tarihli GMO Panelinden)
Yıl 2011: İkinci Ziyaretimiz
Nihayet 19 Nisan 2011 tarihinde, TMMOB Gemi Mühendisleri Odası (GMO) ve Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı tarafından TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na ikinci bir ziyaret gerçekleştirildi. Bu ziyarete ilişkin "GMO VE DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞINDAN ORTAK ZİYARET" başlıklı haberi basından ilk olarak Sn. Murat BİRECİK'in kaleminden okuduk. Ben, bu ikinci ziyarette kendimi ev sahibi olarak hissettim çünkü TÜLOMSAŞ’la ve TÜLOMSAŞ çalışanlarıyla 2009 yılının Ağustos ayından beri tanışıyordum. Zira, 2 yıl önce kaleme aldığım "Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli" başlıklı köşe yazımın TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’nın girişindeki panoda halen asılı durduğunu görmek beni ayrıca duygulandırdı ve onurlandırdı. Bu vesileyle, Genel Müdür Hayri AVCI ve Yardımcıları Semavi BİLGİÇ, Fatih TURAN ve Hilmi BAŞTÜRK ile Satış ve Pazarlama Daire Başkanı Ekrem TURAN, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdiresi Ayten BAYTAROĞLU, Halkla İlişkiler Şefi Özgür UYSAL, Özel Kalem Müdürü Abdullah KAYA, Protokol Şefi Zafer GÖZ ve Motor Fabrikası Müdürü Ercan DEMİRCİ ile Motor Fabrikasının çok kıymetli çalışanları başta olmak üzere, bütün TÜLOMSAŞ personeline bir kez daha en içten selam ve saygılarımı sunuyor, TÜLOMSAŞ’ta gemi motoru üretme projemizin ilerleyen süreçlerinde tekrar görüşmeyi ümit ediyorum.
(19 Nisan 2011 tarihli ikinci TÜLOMSAŞ ziyaretimizden)
Kısaca PENDİK-SULZER Motor Fabrikası
Bir zamanlar SULZER-İsviçre lisansı ile 35.000 BHP güce kadar dizel motor yapabilen PENDİK-SULZER Motor Fabrikası, 1984 yılında faaliyete geçmişti. 150 tonluk tavan vincine ve gelişmiş otomatik portal freze tezgahına sahipti ve üretim kapasitesi 64.000 BHP/yıl olarak ifade edilmekteydi. Ülkemizde gemi ana makine üretimi yapılabilen tek yer olan Pendik Tersanesi’nin 17 Ağustos 1999 depreminin ardından Dz.K.K.’na devri ile bu fabrikada üretilen Pendik-Sulzer marka dizel motorlarının üretimi de durdu.
Oysa, MİL-GEM, Türk Koster Filosunun Yenilenmesi vb. gibi milli projelerin yüksek yerli katkı oranı ile hayata geçirilmesi için gemi sevk ve seyir sistemlerinin yerli imkanlarla üretilmesi şart. Aksi halde yerli katkıda % 60-65 barajını aşmak mümkün değil.
Kısaca TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası
Kuruluşu 1894 yılına kadar uzanan TÜLOMSAŞ, Ticaret Kanununa tabi bir Anonim Şirket. 176.000 m2 kapalı ve 324.000 m2 açık olmak üzere toplam 500.000 m2 üzerine kurulu olan ve 2009 yıl sonu itibariyle 1241’i işçi olmak üzere toplamda 1581 personel istihdam eden TÜLOMSAŞ, Lokomotif Fabrikası, Vagon Fabrikası, Motor Fabrikası, Elektrik Makineleri Fabrikası, Dişli Takım Fabrikası, Döküm Fabrikası ile Bakım ve Yardımcı Üretim Fabrikası olmak üzere 7 fabrikadan müteşekkil entegre bir tesis. 14.000 m² kapalı alan üzerine kurulu olan Motor Fabrikasının tek vardiya düzeninde yıllık üretim kapasitesi 100 adet motor olup, şimdiye kadar üretilen motor sayısı 600’den fazla. Çeşitli tiplerde CNC tezgahı ve işleme merkezleri içeren makine parkı, kalite kontrol sistemleri ve test odalarına sahip olan fabrikada, 16 PA4-185 (2400 HP, 1.500 rpm, 7,1 ton) ve 12 PA4-185 (1.800 HP) olmak üzere iki tip dizel motor üretimi % 75-80 yerli katkı oranı ile yapılabilmekte. Ayrıca çeşitli tip ve güçte dizel motorların bakım onarım ve yedek parça imalatı da yapılabilmekte. (Detaylı bilgi için: )
TÜLOMSAŞ Gemi Motoru Üretimi Fizibilite (Arz-Talep-Teşvik) Faktörleri: “Üzerine Görev Düşenler”
TÜLOMSAŞ yapımı motorların gemi ve deniz araçlarında kullanımına yönelik tip onay sertifikasyon süreci devam ediyor. Mevcut motorların sertifikasyon süreci tamamlandıktan sonra, başta diesel jeneratör D/G motorları olmak üzere, TÜLOMSAŞ yapımı motorların özellikle yüksek devir ihtiyacı duyan gemi ve deniz araçlarında kullanıldığını da görebileceğiz inşaallah. Bunun yanısıra, şayet yeterli talep ortamı oluşursa, küresel pazarda tekamül etmiş markaların lisansı altında deniz tipi diesel motor üretimi için yeni bir montaj hattı, yani “TÜLOMSAŞ Marine Diesel Engine Department” da kurulabilecek. TÜLOMSAŞ Genel Müdürü Sn. Hayri AVCI bu konuda gerçekten çok cesur, kararlı ve istekli gözüküyor.
Buna karşın, Türk armatör ve tersanecilerini temsilen Deniz Ticaret Odası (DTO) ve Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR)’nin satın alma gücüyle desteklenmiş talep ve isteklerini ortaya koymaları ise fizibilitenin en önemli ayağını oluşturuyor. Bu ise, krizden dolayı şimdilik biraz zaman alacağa benziyor. Fakat şurası kesin ki, Türk denizcilik sektörü, PENDİK-SULZER Motor Fabrikası ile kaybettiği imkanları TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası ile yeniden kazanabilirse eğer, gelecek 10-15 yılda müthiş avantajlar elde edecek. IMO standartlarında gemi motoru temininde dışa bağımlılıktan kurtulabilecek. Geç teslimden kaynaklanan sıkıntılar yaşanmayacak. Yerli gemi motoru tercihinden dolayı ulusal teşviklerden yararlanabilecek. Daha yakın ve daha ucuza servis imkanı elde edecek. Bunlar, aynı zamanda makro ekonomik açıdan cari açığı azaltan faktörler.
Şu anda TÜLOMSAŞ’ta yüksek güçlerde motor üretimine yönelik tek dar boğaz motor test kapasitesi olarak gözüküyor. Diğer tarafta ise eski adı Pendik Tersanesi şimdiki adı İstanbul Tersane Komutanlığı olan tersane bünyesindeki PENDİK-SULZER Motor Fabrikası’nda 7.500 HP ve 35.000 HP’lik test üniteleri atıl durumda bekliyor. En azından biz böyle biliyoruz. PENDİK-SULZER Motor Fabrikası’ndaki test üniteleri (en azından 7500 HP’lik olanı) TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası’na nakledilebilirse şayet, hem TÜLOMSAŞ’ın motor test kapasitesi artmış olacak, hem de gemi motoru üretimine yönelik yatırım maliyetinden tasarruf edilmiş olacak. Bu, fizibiliteyi etkileyen bir diğer önemli faktör.
TÜLOMSAŞ yapımı diesel motorların kamu kurum ve kuruluşlarına ait gemi ve deniz araçlarında kullanılmasının fiili olarak teşvik edilmesi ve ayrıca yerli gemi teçhizatı üretim ve tercih edilirliğini menfi yönde etkileyen mevzuat hükümlerinin ortadan kaldırılması da fizibilite açısından büyük önem taşıyor.
Ayrıca, Gemi Mühendisleri Odası (GMO)’nın, TÜLOMSAŞ Motor Fabrikası ile ilgili teknik inceleme sonucunu bir an önce bir “Rapor” olarak yayınlanmasını da bekliyoruz.
Teşekkür
Bugüne kadar olduğu gibi bundan sonrada “Türkiye’de Yeniden Gemi Motoru Üretmek” mefkûremiz doğrultusunda çalışmalarımıza devam etmeyi umuyor, çalışmalarımızda şu ana kadar bize destek veren ve bundan sonrada destek verecek olan herkese teşekkür ediyorum.
Fatih YILMAZ
Gemi İnş. Müh., GMO Üyesi
Not: "Gemi Motoru İmalatında TÜLOMSAŞ Potansiyeli" başlıklı yazımı okumak için tıklayınız.
