1. Kazanın Tanımı ve Kaza  Nedenleri Çağımızda yoğunlaşan deniz trafiği, taşınan tehlikeli ve zararlı yüklerin artması, maliyetli liman inşaatları ile donanımları dikkate alındığında; limanların ve buralarda çalışanların güvenliğini sağlamak oldukça önem

1. Kazanın Tanımı ve Kaza  Nedenleri

Çağımızda yoğunlaşan deniz trafiği, taşınan tehlikeli ve zararlı yüklerin artması, maliyetli liman inşaatları ile donanımları dikkate alındığında; limanların ve buralarda çalışanların güvenliğini sağlamak oldukça önem arz etmektedir. Limanlarda meydana gelen kazalar işçilere, limana ve çevreye farklı boyutlarda zararlar verebilir.

“Genel Anlamda kaza (accident), şahısta bir yaralanmaya, maddelerde bir hasara veya her ikisine birden yol açan beklenmedik olaydır.” (1). Gemi operasyonları içerisinde ve liman alanında meydana gelen kazaları başlıca nedenleri yardımcı sebepler, ani sebepler ve diğer sebepler olarak üç başlık altında verebiliriz. Bunlar:

1.1. Yardımcı sebepler

a) Yönetimden kaynaklananlar

•  Liman kuralların eksikliği,
• Mevcut kurallara uyulup uyulmadığının tam olarak denetlememesi,
•  Güvenlik kurallarının uygulamasında yetersizlik,
• Koruyucu önlemlerin alınmaması,
• Diyalog ve koordinasyon eksikliği,
• Teknolojik altyapı ve ekipman yetersizliği,
• Yönetim eksikliği,
• Teknik güvenlik önlemlerinin hazırlanmaması,
• Yönetimin ortak oluşturulmaması, toplam kalite mantığının kullanılmaması.

b) Çalışanlardan kaynaklananlar

• Eğitim eksikliği,
•  Bilgisizlik,
• Yetersizlik,
• Gemi dışındaki seyirle ilgili hizmet personelinin hataları,
• Dikkatsizlik,
• Meslek bıkkınlığı,
• Dengesiz ruh hali, sinirlilik, çabuk kızma, v.b.
• İşe uygun olmayan fiziksel yapı (Yorgunluk v.b.)
• Diyalog ve koordinasyon eksikliği vb.

1.2. Ani sebepler

Bunlar genelde tehlikeli hareketler ve tehlikeli durumlardan kaynaklanmaktadırlar. Başlıca ani sebepler aşağıda belirtilmektedir:

•  Koruyucu malzemelerin olmaması veya olduğu halde kullanılmaması,
• Yanlış kaldırma, tutma veya itme,
• İşe uygun olmayan araç ve gereçlerin kullanılması,
• Tehlikeli hareketler, gereksiz yere koşma, atlama, şakalaşma,
• Yetersiz güvenlik donanımı,
• Gerekli olduğu halde güvenlik önlemlerinin olmaması,
• Geminin düzensizliği, yanlış yük istifleme,
• Kötü aydınlatma,
• Giysilerin işe uygun olmaması,
• Zeminin kaygan olması nedeniyle kayma vb.

1.3. Diğer sebepler (mücbir sebepler vb.)

2. Liman Güvenlik Programı

Liman yönetimi ve elleçleme operatörleri liman ve gemi operasyonları esnasında uygulanacak güvenlik programını oluşturmalıdır. Güvenlik programının başlıca amaçları  meydana gelebilecek bir kaza sonucunda işçilerin zarar görmesini engellemek, yüklere gelebilecek zararları en az düzeye indirmek ve verimliliği arttırmaktır. Güvenlik toplantıları periyodik olarak yapılmalı, meydana gelen kazalar gözden geçirilmeli, operasyon sistemi içerisinde olabilecek potansiyel kazalar ve zararlar tartışılmalıdır. Söz konusu toplantılar ve alınan önlemler gelecekte meydana gelebilecek potansiyel kazaları azaltabilir. Limanlarda güvenlik üst düzey yönetimin tam desteğini almalı ve güvenlik politikaları, liman başkanı veya limanın üst düzey yöneticileri tarafından oluşturulmalıdır. Liman terminali güvenlik programı üç temel alanda sorumlulukları kapsamaktadır[1]. Bunlar; (a) Terminal alanında çalışma ortamı, (b) Liman araçları ve ekipmanı, (c) Gemi içindeki elleçleme operasyonları (2).

2.1.  Terminal Alanı

Terminal Alanı güvenliği; personel ve taşıtlar ile fiziksel emniyet olarak ikiye ayrılmaktadır.

Personel ve taşıtlar: Trafik yolları her bir araç için tesis edilmelidir. Trafik Akışları mümkünse tek yönde olmalı ve terminal içerisinde hız limitleri tabelaları yerleştirilmeli ve uygulamaya konulmalıdır. Terminaler renkli kodlandırılmış çizgiler kullanılmalı ve çeşitli liman operasyon alanlarının yönlerini göstermelidir. Örneğin kırmızı çizgi konteyner alanına, sarı çizgi CFS (Konteyner Yük İstasyonları (Container Freight Station)) alanına ve yeşil çizgi karışık eşya (general cargo) transit sundurmasını giden yolları gösterebilir. Söz konusu çizgiler, kamyon şöförlerinin gidecekleri liman alanlarına yönlendirilmesine, liman alanında girişine izin verilmeyen bölgelere girilmemesine ve trafik kazalarının engellenmesine de yardımcı olacaktır.

Yaya trafiği de yasaklanmamalı ancak olabildiğince  kısıtlanmalı ve yaya yolu belirgin şekilde işaretlenmelidir.

Fiziksel Emniyet: Liman alanında emniyetin sağlanması için işçilerin ayalarının takılmamaları ve kaymamaları için eski ve kırkılmış palet tahtaları ve diğer enkazlar liman alanından kaldırılmalıdır. Dökülen petroller ve diğer tehlikeli maddeler en kısa sürede silinmeli, yükler sendelemeye ve düşmeye neden olmayacak şekilde düzgün biçimde istiflenmelidir.

Liman alanının iyi ışıklandırılması liman güvenliği ve emniyeti açısından da gereklidir. Transit ambarlarına veya CFS’ye kolaylıkla giriş sağlanmalı, yangın ekipmanlarına ve kapılara kolaylıkla ulaşılmalıdır. Depolama binasına giriş için yeterli yollar ve kapılar olmalı, araçların yakıt ikmali depolama alanının dışında belirli bir alanda olmalıdır.

Güvenlik denetimleri her bir postanın gemi içerisinde elleçleme operasyonlarına başlamasıyla ve terminal alanında düzenli aralıklarla yapılmalıdır. Güvenli olmayan durumlar hemen denetçiye raporlanmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır. Güvenlik, her işyeri için öncelikli bir husus olup  yöneticiler, denetçiler, postabaşı, posta, işçiler ve diğer ilgili kişiler limanda güvenlikten sorumludur (2).

 2.2. Ekipman ve araç operasyonları

Liman ekipmanlarının sadece bunların kullanımında  görevlendirilmiş eğitimli operatörler tarafından kullanılmasına izin verilmelidir. Ekipmanların arıza yapması durumunda operatör derhal ekipmanı durdurmalı ve ve denetçiye rapor etmeli ve sorun giderilene kadar kullanılmamalıdır. Liman içerisinde araçları kullanan operatörler hız, diğer trafik kurallarına ve  ekipman kullanma talimatlarına uymalıdır (2). 

2.3. Gemi operasyonları

a) Gemi ekipmanı

Gemi ve gemi ekipmanı iş kazalarının meydana gelmesine neden olan birinci öncelikli faktördür. Gemi içerisindeki yük operasyonları çok tehlikeli çalışma ortamını gerektirmektedir. Gemi operasyonlarında yeterli emniyetin sağlanamaması  sadece gemiden ve eşyadan kaynaklanmamakta aynı zamanda 1. Bölüm’de belirtildiği üzere; işçilerin davranışları, alışkanlıkları, dikkatsizlikleri gibi insan hatalarından da  kaynaklanmaktadır. Gemi operasyonlarında güvenliği gemi içerisinde ve kıyıda  mevcut olan ekipman olarak ikiye ayırabilriz. Gemiye ait ekipman, güvenlik için en fazla tehlikeli olan unsurlardan biri olmaktadır. Gemide yer alan yük elleçleme ekipmanı yük elleçlenmeden önce kontrol edilmelidir. Ekipmanın güvenliğinden ekipman operatörleri sorumludur. Yük elleçleme ekipmanlarında arıza veya bir sorun olması durumunda sorun giderilene kadar asla kullanılmaması gereklidir. Ayrıca, gemi içerisindeki çalışma alanında yeterli ışıklandırma olmalıdır. Sabitlendirilmiş ışıklandırma yeterli olmayıp taşınabilir aydınlatma da ihtiyaç olan yerlerde kullanılmak üzere mevcut olmalıdı (2).

 b) Kıyı Ekipmanı

Liman veya elleçleme operatörleri (stevedore) tarafından tesis edilen elleçleme ekipmanı iş kazalarının meydana gelmesine neden olan ikinci öncelikli faktördür. Yük elleçleme ekipmanlarında yük kaldırma kabloları ve kayışları her bir operasyon için uygun boyutlarda ve iyi durumda olmalı, uygun olarak düzenlenmelidir. Kullanılan forkliftler ve diğer elleçleme operasyonlarında kullanılan ekipman iyi çalışır durumda olmalı ve çevreye gaz ve karbon monoksit yaymamalıdır. Kapalı çalışma alanlarında havalandırma iyi olmalı ve çalışma ortamında  aşırı miktarda karbon monoksit olmaması için periyodik olarak hava testleri yapılmalıdır.

Söz konusu ekipmanı kullanacak operatörler gerekli eğitimi almalı ve her bir makineyi kullanacak operatörler belirlenmelidir. Konteyner vinçleri sadece bu konuda eğitim almış personel tarafından kullanılmalıdır (2).

 2.4. İş Performansı

Gemi ve liman personeli ile işçileri çalışma ortamında güvenliği sağlama ve gerekli önlemleri alma hususunda talimatlandırılmalıdır. Yapılan çalışmalarda kazaların ve hasarların yaklaşık %80’ninin dikkatsiz ve tehlikeli davranışlar nedeniyle rıhtımda olduğunu göstermektedir (2). Çalışanlardan kaynaklanan kaza nedenleri Bölüm 1.1/(b)’de belirtilmektedir. Yük elleçleme operasyonlarında çalışan tüm işçiler zaman zaman söz konusu nedenlerden dolayı kaza yapabilirler. Liman güvenlik kuralları tesis edilmeli  ve denetlenmelidir. Genel güvenlik kurallarında aşağıdaki hususlar yer almalıdır:

Liman ve gemide tüm çalışma alanlarında yeterli ve uygun aydınlatma sağlanmalı, çalışma alanları temiz olmalı tüm elleçleme operasyonları yukarıda belirtildiği üzere güvenli koşullarda ve işçinin sağlığını tehdit etmeyecek şekilde  yapılmalıdır. Kaza ve kaza sonucunda yaralanma ve hasar olması durumunda hemen ilk yardım yapılmalı ve kaza soruşturularak kaza raporu hazırlanmalıdır. Kaza raporlarında raporlanan kaza nedenlerinin çoğu kazaların gerçek nedenini yansıtmamakta, sağlıklı kaza analizlerinin yapılmasında sorun teşkil etmekte ve gerekli önlemlerin alınmamasına neden olmaktadır. Bu nedenle, kaza raporlarının doğru olarak hazırlanması kazaların önlenmesinde önemli olmaktadır.     

Ustabaşları yük elleçleme operasyonuna başlamadan önce ve operasyon sırasında konteyner gemilerinin güvenlik kontrol listesini hazırlamalı ve posta işe başlamadan önce gemide ve rıhtımda güvenlik talimatlarının yerine getirip getirilemediğini gözlemlemelidir.

Limanlarda dok operasyonları, elleçleme ekipmanları, liman araçları ve tehlikeli eşyalara ilişkin iş güvenliği broşürleri ve talimatları mevcut olmalıdır (3).

 3. Tehlikeli Eşyaların Elleçlenmesi, Ambalajlanması, Depolanması ve Kaza     Durumunda Alınacak Tedbirler

Tehlikeli eşyaların elleçlenmesi, ambalajlanması, depolanması ve güvenli taşınmasına ilişkin doküman ve sertifikalar ile liman alanında tehlikeli eşyaların güvenli şekilde elleçlenmesi, ambalajlanması ve depolanmasını incelemek ve denetlemek hususunda liman yönetimi sorumlu ve yetkilidir (4). Tehlikeli eşyaların elleçlemesi güvenlik ve sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Tehlikeli eşyalardan kaynaklanan riskler (bir kazanın meydana gelme olasılığı) aşağıda belirtilmektedir (3):

• Patlama veya yangın riskleri
• İnsan organizması üzerinde toksit etkiler
• İnsan dokusu veya maddeler üzerindeki etki
• Çevre üzerindeki olumsuz etkisi 

Tehlikenin değerlendirilmesi nitel olduğu kadar nicel de olmalıdır. Tehlikeli eşyaların elleçlenmesinde bir diğer güvenliği etkileyen faktör de malzemelerin paketlenmesi, ambalajlanmasıdır. Hava geçirmez metal konteynerler ile nakledilen tehlikeli eşya cam şişelerle nakledilen tehlikeli eşyalardan daha az tehlikelidir. Tehlikeli eşyanın elleçlenmesinden önce elleçleme konusunda yetkili kişinin söz konusu eşyanın riskinin belirlemesi, nasıl elleçleneceğine ve ne gibi ikazların yapılması gerektiğine karar vermesi gerekmektedir. Tehlikeli eşyalar uygun yöntemler ve elleçleme ekipmanları kullanılarak elleçlenmelidir. 

Tehlikeli eşya taşımacılığı uluslararası anlaşmalar ve tüzüklere tabi olduğundan (5) tehlikeli eşyaların elleçlenmesinde ve naklinde olabilecek risklerden kaçınmak için bunların elleçlenmesi ve nakline ilişkin kanun, tüzük ve tavsiyelere uyulması gerekmektedir. Tehlikeli eşyaların taşınmasına ve elleçlenmesine ilişkin Uluslararası Denizcilik Örgütü (International Maritime Organization (IMO)) ile ilgili ve diğer uluslararası konvansiyonellerden bazıları (3):

- “Uluslararası Denizde Tehlikeli Madde Taşımacılıgı Kodu”  (The International Dangerous Goods Code (IMDG))

- “Radyoaktif Nükleer Yakıt, Yüksek Seviye Radyoaktif Atık ve Plütonyum’un Gemilerde Varillerle Güvenli Taşınmasına İliskin Kod (INF Code)”

- Tehlikeli Eşyaların Demiryolu Yoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (The European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail (RID) (4)

- Tehlikeli Eşyaların Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road (ADR))

- Tehlikeli Eşyaların Suyoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması (The European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Inland Waterways (ADN)) (4)

- Uluslararası Hava Taşımacılığı Kuruluşu (IATA)’nun tehlikeli eşya taşımacılığına ilişkin maddeleri

- Birleşmiş Milletler’in tehlikeli eşya taşımacılığına ilişkin tavsiyeleri UN/ECOSOC (6)Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO)’nın teknik yönergeleri (6)

- Radyoaktif maddelerin güvenli taşınmasına ilişkin IAEA tüzükleri  Ülkelerin kendi mevzuatları içerisinde yer alan “İşçinin Korunması ile ilgili tüzükler, patlayıcı ve radyo-aktif maddelerle ilgili tüzükler, tehlikeli eşyalara ilişkin kodlar vb.

Tehlikeli eşyaların yol açacağı kazalardan korunmak amacıyla bunların elleçlenmesinde ve naklinde azami dikkat gösterilmeli ve söz konusu eşyanın özelliğini kısaca belirten etiketler kullanılmalı, bazı durumlarda da konşimentoya tehlikeli eşya taşındığını belirten Acil Durum Nakli Kartı (Transport Emergency Card (TREM-card) eklenmelidir. Söz konusu kart taşınan tehlikeli eşyanın riskleri, paketlemede meydana gelen zarar veya yangın durumunda alınacak gerekli tedbirler ile ilgili talimatları içermektedir. Tehlikeli eşyaların elleçlenmesinde rıhtım operatörleri tehlikeli eşya taşıyan konteynerleri, konteynerlerin güvenli olarak elleçlenmesine ilişkin uluslararası bir konvansiyon olan “International Convention for Safe Containers (CSC), 1972” ne uygun olarak elleçlemelidir (4).

Tehlikeli eşyalar taşıma esnasında değişen ısıya, neme ve basınca uygun olarak iyi ambalajlanmalıdır. Ambalajlama işlemi dayanıklılığa ilişkin gerekli testlerden başarıyla geçmelidir. Ambalajın tekrar kullanımı durumunda her bir ambalaj tekrar muayeneden geçirilmeli, korozyon ve herhangi bir zarar olmaması gerekmektedir. Ambalajlama diğer tehlikeli eşyalara karşı dayanıklı, ambalaj malzemeleri ise tehlikeli eşyalara duyarlı olmamalıdır. Tehlikeli eşyaların ambalajlanmasında genel bir kural; dış ambalajlamada  ambalajlanan tehlikeli eşyaya karşı duyarlı başka bir tehlikeli eşyayı içeren iç ambalaj olmamalıdır. İç ambalaj kırılmaya, delinmeye veya sızıntıya karşı dayanıklı olmalıdır. Kabaca ambalajlamadan ve çarpmadan kaçınılmalıdır.

Tehlikeli eşyaların elleçlenmesi güvenlik kurallarına tam olarak uyularak yapılmalıdır. Söz konusu eşyaların elleçlenmesinden önce işçiler tehlikeli eşyanın genel özellikleri hakkında bilgilendirilmeli bunların elleçlenmesinden sorumlu işçiler eldiven, önlük ve maske gibi gerekli koruyucu giysileri, ekipmanları ve malzemeleri kullanmalıdır. Kaza olması durumunda işçiler tehlikeli eşyanın özelliği ve boyutu belirlenene, uygun koruyucu ekipman ve giysiler, yangın söndürücü aygıtlar sağlanana ve tehlikeli eşyanın konteynerden sızmasının ve yayılmasının engellenmesi amacıyla kullanılacak yöntem konusunda bilgilendirilene kadar kazanın olduğu alandan ayrılmamaları için talimatlandırılmalıdır. Kaza alanının temizleme işlemi bu konuda deneyimli ve eğitimli kişinin denetiminde yapılmalıdır. Patlayıcı madde içeren konteynerler dikkatli olarak ve en fazla 1,8 m. yüksekliğinde istiflenmelidir (3). Tehlikeli eşyaların keskin duvar kenarlarının yakınına istiflenmesinden kaçınılmalı, tehlikeli eşyanın üzerine karışık eşya konulmamalıdır. Daha önce tehlikeli eşya taşınan boş ve temizlenmemiş ambalajlar potansiyel tehlike olarak dikkate alınmalıdır.

Tehlikeli eşyaların depolanmasında aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:

Yanıcı, uçucu ve ısı altında ayrışabilen maddeler; soğukta, iyi havalandırılmış yerlerde ve ısı kaynağından uzak yerlerde kritik sıcaklık ve basınç düzeylerine göre depolanmalıdır. Örneğin; doğal gaz için kritik sıcaklık -82 0C, kritik basınç ise 46 atm’dir (8).

Gaz, benzin gibi maddeler güneş ışığı görmeyen yerlerde depolanmalıdır. Kimyasal maddeler kuru yerlerde depolanmalıdır.Tehlikeli eşya ambalajlarının üzerine, uluslararası deniz yoluyla taşınan tehlikeli eşya kodu IMCO International Maritime Dangerous Code (IMDG)’ye göre ne tehlikeli eşyanın özelliğini belirten uygun etiketler konulmalıdır.   Tüm tehlikeli eşyalar reaksiyon gösterebileceği diğer tehlikeli eşyadan uzakta depolanmalıdır.Tehlikeli eşyalar gıda malzemelerinden uzakta depolanmalıdır

Tehlikeli eşyalara ilişkin kaza olması durumunda alınacak başlıca tedbirler:

• Tehlikeli eşyadan uzak durmak ve dokunmamak
• Tehlikeli eşyanın sızıntı yaptığı yöne veya yayılan gazın yönüne doğru gitmemek
• Tehlikeli alanı rüzgar yönünün dikine doğru tahliye etmek ve temizlemek
• Gerekli koruyucu ekipmanı ve giysileri kullanmak
• Gerekmedikçe sızıtı yapan ambalajı hareket ettirmemek
• Diğer eşyalara zarar vermemesi ve bunlara karşı reaksiyon vermemesi amacıyla  sızıntıyı ve yayılmasını önlemek
• Tehlikeli bölgeyi bariyer ve etiketlerle işaretlemekSıvı veya karışımını kuru kumla soğurmak
• Sentetik elyaf çuvalları sıvı emme özelliği nedeniyle etrafa yayılan katı maddeler için kullanılabilirTehlikeli eşyaları hava geçirmez ambalajlarda mühürlenerek nakliyesini yapmak

Tehlikeli eşyaların elleçlenmesi, ambalajlanması ve depolanmasına ilişkin detaylı bilgiler IMO’nun “Uluslararası Denizde Tehlikeli Madde Taşımacılıgı Kodu  (IMDG)” de belirtilmektedir (4, 9).

Tehlikeli eşyalara ilişkin operasyonlarda kazadan korunma programları, ekipmanın periyodik olarak onarımı ile bakımı ve buna ilişkin eğitim programları yapılmalıdır (10).

 4. Sonuç ve Değerlendirme

 Güvenlik her alanda çağımızın en önemli konularından biridir. Liman alanında ve gemideki eşyalara ilişkin operasyonların güvenli olarak yapılması sadece can ve mal kaybını ve buna ilişkin zararları önlemekle kalmayacak aynı zamanda söz konusu operasyonların verimli ve etkin olarak yapılmasını da sağlayacaktır. İş güvenliğinde kabul edilen genel ilkelerden birisi de “küçük iş kazalarının büyüğünün habercisi” olduğudur. Söz konusu operasyonların güvenli olarak yapılmasını sağlamak amacıyla bunlara ilişin uluslararası konvansiyon, kural ve tavsiyelere uyulmalı ve yukarıda belirtilen tedbirlerin alınması gereklidir.   Ayrıca, kazaların meydana gelmesini önlemek ve meydana gelen kazaların aynı ya da farklı yerde tekrar ortaya çıkmasını önlemek için kaza araştırmalarının ve denetiminin ciddi bir şekilde yapılması gerekmektedir. Yapılan çalışmalar kazalarda insan hatasının oldukça yüksek olduğunu göstermektedir. Bu nedenle; liman ve gemi yönetimi, personeli ve işçilerinin eğitimine önem verilmelidir. 

  KAYNAKLAR

(1) Kurt M., Dizdar, E. N., “Bölüm VII Tehlike Değerlendirme Teknikleri”, İş Güvenliği, ISBN: 975-97699-0-5, Ankara, 156 (2001).

(2) Atkins, W. H., “Modern Marine Terminal Operations and Management”, The  Maritime Division of the Port of Oakland, California, USA, 190-199 (1983).

(3) Cayman, M., “Accident Prevention”, Antwerp Port Engineering and Consulting (APEC), Belgium, 7, 10-15 (1992).

(4) Inter-Govermental Maritime Consultative Organization (IMCO), “Recommendations  on The Safe Transport, Handling and Storage of Dangerous Substances in The  Port  Areas”, MSC/Circ.299, London, 9, 17 (1981).

(5) Internet: Berkol, İ.,  Gramizzi, C., “The Transport of Dangerous Goods: A Concrete  Example of  traceability” http://www.grip.org/bdg/g4543.htm, 1-3 (02.02.2006)

6) Internet: World Nucleer Transport Industry, “Safety Regulations Governing Radioactive Materials Transport”http://www.wnti.co.uk/attachment/publications/factsheets/WFS_1_(REV04).pdf 1-3   (02.01.2006)

(7) Internet: “UN Economic Commission for Europe and the Transport of Dangerous   Goods”, http://www.unece.org/trans/danger/what.htm, 1 (08.02.2006)

(8) Callaerts, R. “Handling of Dangerous Goods-Fundemental Principles”, Universityof  Antwerp, Belgium, 10 (1992).

(9) Internet: “Sub-Committee on Dangerous Goods, Solid Cargoes and Containers      (DSC)-5th session: 7-11 February 2000”  http://www.imo.org/Newsroom/mainframe.asp?topic_id=113&doc_id=407, 1-3     (12.01.2006).

(10) Ghys, R., “Safe Practice on Container Terminals”, World Maritime University,   Malmö, 23-24 (1992).

 --------------------------------------------------------------------------------

[*] Bu makale güvenlik (safety) ile sınırlı olup emniyeti (security) içermemektedir.