Son 5 yıl içinde BDI 4 defa 1500 puanı geçmiş ,bir kerede 1500 puana çok yaklaşmıştır. Bu 1500 puanı gectiği dönemler aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere 2013 sonu ve 2014 yılı mart ve aralık ayında olmuştur. Nitekim 29.Eylül de BDI düşerek 1356 puan olmuştur.
Birinci çıkışta ındex’ın bu değer ve üstünde kalışı 7 gün, ikinci çıkışta 20 gün, 3.cu çıkışta 7 gün ,aralık 2014 de 1500 puana yaklaşması da 7 gün sürmüştür. Kısaca her 1500 ve üstü çıkış bir durum hariç bir hafta sürmüştür. 22. Eylül 2017 de ne kadar kalacağını ise önümüzdeki günler gösterecektir.(26 Eylülden itibaren düşmeye başlayarak yukarıda zikredilen bir hafalık kalışlar yine gerçekleşmiştir.)
Ancak her yükselmenin nedenleri geçmişte farklı olmuştur. Bu defa ise küresel olarak tüm değerler, gelişmiş ülkelerde enflasyon yaratılamaması dışında olumlu yönde gitmektedir. Üstelik enflasyon düşük, faizler düşük,(Türkiye haricinde,enflasyon bakımından Çin de ayrışmaktadır.) ,yükselen istihdam ,göreceli olarak iyi büyüme oranları ,iyi hasat sezonu , rekor düzeyde üretim artışları gibi bir dönem yaşanmaktadır. Yeni Gemi Siparişler belli segmentlerde iyi olsa da tarihi trendin altında seyretmektedir. Dolayısı ile BDI de özellikle Çin kaynaklı olarak buna olumlu reaksiyon vermektedir.
Çin Caixian PMI İndeksi ağustos ayında yuzde 0.5 artarak 51.6 olmuştur.( Bu yıl okunan ikinci en yüksek değerdir) İndex 3 aydır genişleme bölgesindedir .Üretim ındeksi biraz düşse de yeni siparişler artmaya devam etmektedir. Girdi ve çıktı fiyatları ilave olarak yükselmektedir. Fiyat artışı Çin de 8 ayın en yükseğidir.( Ekonomi canlıdır. IMF Çin’in 2017 büyüme oranı tahminini yukarı yönlü revize etmiştir. )
Üretimi tamamlanmış mal stokları hızla düşmektedir. Ağustos ayında satın almalar ve stoklar artmıştır. Genel durum imalat sanayinde gayet iyidir. Gerek global çelik üretimi ,gerekse Çin’in çelik üretimi ağustos ayında çok artmıştır. Temmuz ayında Çin’in çelik üretimi tahminen 75 Milyon ton olup,yıllık %8.7 artış demektir. Ancak Yılbaşından bu tarihe kadar olan artış oranı geçen senenin aynı dönemine göre %5.6 dır. Global çelik üretimi de ağustos ayında artarak 144 Milyon ton olmuştur. Bu yıllık %6.7 artış anlamını taşımaktadır. Bunun diğer anlamı ise ağustos ayında dünyanın geri kalanı yıllık %4.5 artış ile 69 milyon ton üretmiştir. Bir önceki aya göre %3.4 artış olmuştur. Bu yıl ağustos sonuna kadar olan artış ise %4.2 dir. Görülüyor ki gerek Çin de gerekse dünyanın diğer ülkelerinde çelik üretimi artmakta olup ,buda demir cevheri ve kömür taşımalarına olumlu katkı sağlamaktadır.
Ağustos ayında Çin de demir cevheri stokları birbirini takipeden 7 ci haftadır düşmüş ve içinde bulunduğumuz dönemde demir cevheri alımları hızlanmıştır.
Agustos ayında kömür terminalleri stokları da oldukça düşmüştü. Tüm bunlar diğer hususlar meyanında eylül ikinci yarısı başında BDI deki hızlı artışın nedenleridir.
Bununla birlikte Caıxın Çin eylül ayı PMI indeksi hala yükseliş bölgesinde kalmakla beraber ağustos ayının 51.6 puanına göre 0.6düşüş ile 51 puan olmuştur. Üretim ve yeni siparişlerin artış hızı düşmüştür. İhraç satışlarındaki artış hızı da yavaşlamıştır. Tüm bunlara bağlı olarak satın almalardaki artış hızı yavaşlamış ve stoklar azalmıştır.Çevresel kontroller tedarikçılerin performansını ters yönde etkilemekte ve teslim süreleri Ocak 2017 den beri uzamaktadır. Istihdam seviyesi ise düşmektedir. Eylül sonunda BDI deki düşüşün nedenin bu olabileceği düşünülse de, resmi Çin PMI ‘ı Eylül ayında 2012 den beri en yüksek seviyesine çıkarak 52.4 olmuştur. Biz resmi verilerden çok Caixin ındeksine itibar etmekten yanayız.
Girdi ve çıktı fiyatları ise yukselmektedir. Bu durum Çin ekonomisinde bir ısınmaya işaret etmekte olup , önümüzdeki günlerde Çin tarafından bu konuda zaten aşırı borçlanmaya ve para arzına karşı alınmakta olan önlemlere ilave önlemler yada mevcut önlemlerin etkin bir şekilde uygulanması gündeme gelebilir.
Global Grain ve Yağlı Tohumlar Ticareti;
Bu alanda ABD deki son kasırga ABD ihracatını vursa da tahıl ticareti ve taşımaları küresel olarak iyi durumdadır.
Önce kötüye bakarsak ; US Pasific Tahıl(Grain)İhracı eylül ilk haftasında tahminen %24 düşmüştür. US Atlantik tahıl ihracı ise yine eylül ilk haftasında %38 düşmüştür. Avrupa tahıl ihraç lisansları ise ağustos ayında %27 düşmüştür. Karadeniz’de Rusya ve Ukrayna toplam tahıl ihracı 11 milyon ton olup ,tüm zamanların en yükseği olurken,Temmuz ayına göre double, yıllık %35artmış iken,eylül ayında burada biraz gerileme görülmüştür.
İyiler olarak ise;Agustos ayında Çin’in soya bean ithalatı %10 artmıştır. Agustos ayında Soya bean stokları azalmış buda olumlu bir gelişme olmuştur.
USDA 2017/2018 Ticari Yılı toplam tahıl(graın )ticareti tahminini 0.6 milyon ton artırarak 620 milyon tona revize etmiştir. Böylece tahıl bir önceki marketing döneminden 11 milyon ton fazla olacaktır.
Major oıl seeds(yağlı tohumlar)da 2017/2018 marketing döneminde 5 milyon ton artarak yeni tüm zamanların en yüksek değeri olan 169 milyon tona ulaşacaktır.
Güney Amerika’nın Doğu kıyılarından yapılacak olan ihracat 2017/2018 marketing yılında 2016/2017 yılı marketing yılına göre 19 milyon ton artarak 213 milyon ton olacaktır.
Bu bölge tahıl ihracatının aslan payını alacaktır. Bu hususlar aşağıdaki grafikte gösterilmiştir. AB ve Akdeniz/Karadeniz den tahıl ihracatının 3 milyon ton artacağı beklenmektedir.
Güney Amerikanın Doğu kıyılarından yapılan ihracat ağustos ayının ikinci yarısında %87 ,eylül ayının ilk yarısında ise %54 artmıştır.
Hindistanda kömür üretimi 2017 nisan ayı ile başlayan finansal yılın ilk 4 ayında %3düşmüştür. Oysa 2016 finans yılında %3 artmıştı. Thermal generation ise 2017 finansal yılında %3 artış göstermiştir. Bu artışa rağmen 2016 finasal yılındaki %5 lik artışa göre düşük olmuştur. Kömür üretimindeki bu düşüş stoklarda azalma meydana getirmiş buda potansiyel ithalat miktarı artışını gündeme getirmiştir. Hidıstanda arz ve talep dengesi sıkılaşmaya başlamıştır.
Çin’in enerji tüketimi temmuz ayında 605 bin kwh ‘a ulaşmıştır. 2016 yılının aynı ayına göre %8.6 artış olmuştur. Bu her hangi bir aylık artış için tüm zamanların en yüksek okuması olarak gerçekleşmiştir. Enerji üretimi yılın ilk 7 ayında geçen senenin aynı dönmine göre %6.8 artmıştır.
Çin’in thermal üretimi temmuz ayında 433 milyar kwh ile 2016 yılı ile mukayese edildiğinde %10.5 artış ile yeni tüm zamanların en yüksek üretimi olmuştur. Bu yıl temmuz ayına kadar olan thermal generation %7.8 yukselmiştir. Bu hususlar aşağıdaki grafiklerde gösterilmiştir. Çin’in dahili kömür üretimi düşmekte ve arbıtraj politikası ile Çin’in kömür ithali artmaktadır.(Çin’in tüm cinsler itibari ile toplam kömür ithali milyon ton olarak ;2014 de 239, 2015 de 163.6, 2016 da 200.6, 2017 de ise tahminen %9 artış ile 219.4 milyon ton olacaktır. Kömür ithalinde Çin’in ardından ikinci ve üçüncu büyük kömür ithalatcıları olan Japonya ve Kore de minimal bir düşme ile (%0 ve %1) kömür ithalatının sırası ile 2017 yılında 129.8 ve 71.0 milyon ton olması beklenmektedir.
Tüm bunlar hem Çin’in GDP artışına pozitif katkı sağlamakta, hemde deniz taşımacılığında dökme yük taşımacılığındaki ve BDI ‘deki artışı beslemektedir.
Diğer taraftan ekonomik indikatörler dikkatlice incelendiğinde; Çin ekonomisinin omurgasını oluşturan inşaat ve emlak sektöründe ağustos ayında artışın devam ettiği, yıllık %10.1 artış olduğu, fakat temmuz ayındaki %10.4 e göre biraz gerileme olduğu görülmektedir. Çin de İnşaat sektöründe fiyatlar ve kiralar özellikle büyük şehirlerde önemli ölçüde artmaktadır. Bununla birlikte Çin’de endüstriel üretim Aralık ayında yıllık olarak %6 artmıştır. Temmuz ayında ise bu artış %6.4 idi. Çin’in Tekstil üretimi de ağustos ayında yıllık olarak %3.6 artmıştır.
Clarkson’a göre 2017 yılında seaborne trade 2016 yılındaki 11.122 milyon tondan %3.7 artarak 2017 yılında tahminen 11.536 milyon ton olacaktır(15 Eylül 2017 tahmini) alt kıvrımları ise aşağıdaki gibidir;
Dünya Deniz Yolu İle Yük Taşımacılığı
Milyon Ton
Yük Cinsleri 2016 2017 % Değişim
Ham petrol 1.950 1.997 %2
Petrol müştakları 1.067 1.093 %2
Dökme kuru yük 4.895 5.075 %4
Konteyner 1.727 1.817 %5
Diğer 1.485 1.554 %5
Toplam 11.122 11.536 % 4 (Hazirana göre(%3.6) Eylül ortasında yükseldi.)
Kaynak Clarksons Shipping Intelligency Weekly 15 Sep 2017
Bu genel tahlilden sonra dökme kuru yük piyasasını segmentsel olarak incelediğimizde karşımıza aşağıdaki tablo çıkmaktadır;(Ağırlıklı olarak 15 Eylül ile biten hafta dikkate alınmış ancak bazı hususlar bakımından 22 Eylül itibari ile revizesi yapılmıştır.)
Capesıze Piyasası;
Bu segmentdeki artış devam ederek 15 eylül ile biten haftaya rate’ler yükselerek girilmiştir.Hafta içinde daha sonra biraz düşme görülmüş ise de 15 eylülden sonra yeniden yükselme olmuştur.
15 eylül ile biten haftada Dampier-Qingdao rotasında haftalık olarak biraz yükselme ile navlunlar usd 8.15 pmts a çıkmıştır. Tubarao-Qingdao rotasında ise biraz yükselerek usd 17.20 pmt a çıkmıştır. Genel olarak ise Cape’lerin ortalama kazançları nispeten statik kalarak usd 21.706 gün de olmuştur. Daha sonra ise 22 eylül itibari ile usd 22.392 güne çıkmıştır. 2016 yılının aynı tarihinde ise bu rate usd 15.202 gündü.
Panamax Piyasası;
Bu segmentde 15 eylül ile biten hafta oldukça iyi olmuştur. Panamax’ların spot rateleri hem Atlantik hemde Pasifik bölgesinde haftalık olarak yükselmiştir. Atlantikte 15 eylül ile biten haftada mevcut tonaj miktarı azalırken piyasaya yeni yüklerin girmesi ile (özellikle ABD korfez ve ABD Doğu kıyılarından yapılan taşımalar bakımından) navlunlar ve tıme charter eşitleri yükselmiştir. Küresel olarak ,ortalama Panamax spot getirileri 15 eylül ile biten haftada ,haftalık olarak %16 artarak usd 14.134 gün ,daha sonra ise düşerek 22 eylül itibari ile usd 12.006 gün olmuştur. 2016 nın aynı döneminde ise usd 5790 gündü.
Handy/Handy max Piyasası;
Ortalama Supramax trip charter kazançları haftalık %9 artarak usd 12.500 gün olmuş, rateler her iki ana bölgede de artmıştır.
ABD Körfezde mevcut tonaj miktarındaki azalma piyasadaki talep çok fazla olmasada navlunların yükselmesine neden olmuştur. Bu segmenteki kazançlar 22 eylül itibari ile usd 10.723 gün olmuştur. 2016 yılında aynı tarihte rateler usd 7019 gün idi.
SONUÇ;
Bilindiği üzere bu yıl gerek ABD ve AB ekonomileri iyi bir yükseliş trendine girmişlerdir. Aslında parasal genişleme ve eksi faiz döneminin sonuna gelindiği artık dünya üzerindeki parasal genişleme ile ortaya çıkan 18.5-20 Trilyon aşırı paranın geri döneceği ve ABD de sıkı para (Bu yıl 3 faiz artışı ve bilanço küçültmesi) AB de ise önce TAPERİNG,sonra faiz artışı ve bunların gelişme yolundaki ülkelerden para çıkışına sebep olacağı, Çin ekonomisin küçüleceği , gelişmiş ekonomilerde enflasyonun yükseleceği söylenirken. Tam tersi olarak ABD ve AB de dez enflasyon görülmüş, tapering’e dair AB de kesin bir tavır henüz sergilenmemiş,ancak büyüme yukarı enflasyon aşağı yönlü revize edilmiş, ABD de de enflasyon aşağı büyüme yukarı yönlü revize edilmiş, kasım ayında uzun soluklu ve ufak miktarlarda (aylık 10 milyar usd ile başlanarak sonra 50 Milyar usd ye çıkılması) bilanço küçülmesi yapılacağı eylül basın toplantısında ilan edilmiş ,2 faiz artışı yapılmış aralıkta 3.cüsünün yapılması Yellen’in son basın toplantısından sonra %60 ağırlık kazanmış ,fakat tüm bunlara rağmen sermaye piyasaları bunlara negatif değil pozitif reaksiyon vererek çoşmuş, rekor üstüne rekor kırmış(özellikle ABD de ve Gelişme Yolundaki Ülkeler içinde BIST Istanbuldaki artı-şu an biraz düşsede- diğer ülklerden ayrışarak oldukça tatminkar olmuştur.)Çin ekonomisindeki büyüme beklenenden daha hızlı olmuştur. Daha önceki raporlarım da da söylediğim üzere mevcut öncü kazlar yorulduğundan Benglades ,Tayvan , Güney Vietnam ve bazı sahra altı ülkeleri artık yavaş yavaş öncü kaz olmaya başlamışlardır. Çin deki ücret artışları nedeni ile Çin üretimi buralara kaymaya başlamıştır. Bu durum mesefanin kısalması nedeni ile Konteyner firmaları için olumsuz olurken, bu segmentde fazla tonaj artışı olmaması ve birleşmeler bu segmente pozitif katkı sağlamıştır.
Kısaca gelişmiş ekonomilerde enflasyon yaratamama ,ABD gibi bazı ülkelerde biriken resesyon riski, AB de aşırı milliyetci akımların artması gibi sosyolojik, demografik ve ekonomik yapısal sorunların devam etmesi, Çin deki aşırı borçlanma ve emlak sektöründe oluşmaya başlayan balon riski ,küresel jeopolitik riskler(Orta Doğu,Kuzey Kore),çevresel ve metorolojik risklere rağmen küresel ekonomide çok da temeli olmayan bir bahar bahçe havası yaşanmaktadır. Buda deniz taşımacılığı piyasasına olumlu yansımakta, bundan da en fazla dökme kuru yük piyasası yararlanmaktadır. Ancak bu segmentde hala aşırı bir tonaj fazlası bulunmaktadır. Buna rağmen nisbi görülen iyileşme nedeni ile siparişler artmaktadır. 2016 da 53 yeni gemi siparişi verilirken 2017 yılında 125 yeni gemi siparişi verilmiştir. Bu %216 artışa tekabül etmektedir. 1 eylül 2017 itibari ile 11.088 adet kuru dökme yük gemisi olup toplam tonajı 815.1 mdwt dir. Siparişte olan gemi adedi 628, tonajı ise 62.1mdwt dir. Bu mevcut kuru dökme yük filosunun %7.6 sine tekabül etmektedir. Kısaca önümüzdeki 3 yıl içinde kuru dökme yük piyasasına mevcut dökme yük filosunun %7.6 sı kadar giriş olacaktır(2017 de 17 mdwt, 2018 de 24.2 mdwt, 2019+ 21 mdwt) Bu tonaj mevcut 120 mdwt fazlalığa ilave olacaktır. Ne kadar tonajın hurdaya çıkacağı bu günden bilinmemekle beraber ,piyasa da bu taşıma rate’leri devam ederse hurdaya çıkarma planı sekteye uğrayacak ve normal trendini devam ettiremeyecektır. Nitekim bu yıl yıllık olarak bulkerların hurdaya çıkarılmasında geçen seneye göre %47 azalma görülmüştür.
Diğer taraftan ABD de enflasyon artma patikasına girip, Fed aralıkta 3.cü faiz artışını ve 2018 de ilave 3 faiz artışını yapıp bilanço küçültmesini de etkin bir şekilde uygularsa, buna ilave AB küçük ölçekli taperinge başlarsa , Çin’de aşırı borçlanmanın negatif etkileri ortaya çıkarsa, 2018 sonuna doğru ekonomide bunların kümülatif etkilerini görürsek, dökme yük piyasasında yeniden bir 2014 yılını, 2019 da ise 2015 sonunu yaşayabiliriz. Bu nedenle armatörlerin gemi tonajı siparişlerini artırıp üzerinde bulundukları buzun üzerinde daha fazla ağırlık yaratıp buzun kırılmasına neden olmamalarında fayda bulunmaktadır.
25.9.2017 İstanbul.-(2.10.2017 revızesi ile.)
