Dünyanın rekortmen denizaltısı

TCG Muratreis Çatal kuyruklu balina Razorback’in anısına...

Sevgili dostumuz Arif Ertik, İlkfer Denizcilik Müzesi fikri ortaya çıktığından beri çok özel ve kıymetli anı objeleri getirdi ve getirmeye de devam ediyor. Bunlardan biri de, önce ABD sonra da Türk donanmasında kullanılan, dünyanın en uzun süre faal hizmet veren denizaltısı ünvanını taşıyan S336 Muratreis’in sound lever meter cihazı ile tabelası.

ABD’den aldığımız, kullandıktan sonra geriye verdiğimiz ve şu an Arkansas’taki Inland Denizcilik Müzesi’nde sergilenen Muratreis ile bir yolculuğa çıkalım.

Bir günde dört denizaltı

İkinci Dünya Savaşı günlerindeyiz. ABD tersaneleri, okyanusa hakim olmak için durmaksızın çalışıyor. En önemli görevleri ise olabildiğinde çok denizaltı üretmek. USS Razorback de o günlerin bir ürünü. İsmini çatal kuyruklu balinadan alıyor. Balo sınıfı bir denizaltı olan USS Razorback USS-394’ün yapımına Portsmouth Navy Yard tarafından 9 Eylül 1943’te başlanıyor. Razorback 27 Ocak 1944 günü kardesleri Redfish, Ronquil ve Scabbardfish ile birlikte aynı gün denize indiriliyor. Bu tarih, ABD tersanelerinin bir gün içinde dört denizaltıyı suya indirdikleri ilk ve tek tarih oluyor. Bizim yolculuğa çıktığımız USS Razorback’in ilk komutanlığına Teğmen Albert Bontier atanıyor.

İlk görev Pearl Harbour’da

USS Razorback’in aldığı ilk devriye görevi 25 Ağustos 1944’te, 3 yıl önce Japonlar tarafından saldırıya uğrayan Pearl Harbour’a oluyor. Eylül ortasında ise ABD ordusunun Palau Adaları’na yaptığı çıkartmaları desteklemek için, bir saldırı grubuyla birlikte Luzon’un doğusunda görevlendiriliyor. 19 Ekim 1944’te ise Midway Adası’na ulaşıyor.

Gemi batırdı, asker kurtardı

USS Razorback, 15 Kasım 1944’te Trepang ve Segundo denizaltılarıyla birlikte, Tegmen Brown komutasındaki ikinci savaş devriyesine dahil ediliyor. Görevleri Luzon Boğazı’ndaki gemileri durdurmak. Razorback bu görevi sırasında 6 Aralık günü Japon yük gemisi Kenjo Maru’ya ağır hasar veriyor, 30 Aralık’ta ise 820 tonluk Kuretake gemisini batırıyor. 5 Ocak’ta 1945’te ise Guam’a gönderiliyor. 1 Şubat 1945’te ise üçüncü savaş devriyesi görevini Doğu Çin Denizi’nde yapıyor. Burada dört ahşap gemi USS Razorback’in yüzey silahları ile batırılıyor. 7 Mayıs 1945’te görevi bu kez saldırı değil, Nanpo Adaları ve Tokyo Körfezi civarında cankuran olarak çalışmak. 25 Mayıs 1945’te Japon saldırısı sonucu düşen bir uçağın pilotunu, 5 Haziran’da ise düşen 4 B-29 Superfotress uçağının mürettebatını sağ salim denizden kurtarıyor. 22 Temmuz 1945’te ise Midway Adası yakınlarında karşılaştığı kargo gemisi filosunu hedef alıyor. Altı kargo gemisinde ikisi ağır hasar alıyor.

Japonya’yı teslim alan gemilerden

31 Ağustos’ta Razorback, resmi Japon teslimiyetine katılmak üzere 11 diğer denizaltıyla Tokyo Körfezi’ne giriyor. 3 Eylül’de Japonya’dan ayrılıyor, 11 Eylül’de Pearl Harbor’a, 20 Eylül’de ise ana üssü olan San Diego’ya geliyor. Daha sonra Pasifik filosunda görevlendirilen USS Razorback, 1954 yılına kadar devriye görevini sürdürüyor. 1954 ve 1955 yıllarında eğitim amaçlı kullanılan denizaltı, 1956’da Kuzey Denizi’nde görev alıyor. Rusya’ya karşı gözetim görevinde kullanılan USS Razorback, 1962’de ise Swordfish isimli nükleer silah testinde görevlendiriliyor.  Testte, su içinde patlatılan bir nükleer silahın denizaltılara etkisi ölçülüyor. Patlayan silah, oluşturduğu su altı şok dalgası ile UUSS Razorback’i gereğinden fazla sallıyor.

Vietnam madalyası aldı

ABD 7. Deniz Filosu’nda görev alan USS Razorback, 1965 yılında Güney Çin Denizi’ne gönderiliyor ve buradaki görevleri nedeniyle Vietnam Hizmet Madalyası ile ödüllendiriliyor. 30 Kasım 1970’e kadar bir çok görevde yer alan USS Razorback, Guam’daki bir molası sırasında, “Pazar Öğle Vakti” isimli bir Holywood filminin çekimine de ev sahipliği yapıyor.

Emekliye ayrılıp Türkiye’ye gönderildi

USS Razorback, ABD donanması 26 yıllık hizmeti sonunda İkinci Dünya Savaşı sırasındaki hizmeti için beş, Vietnam Savaşı için de dört muharebe yıldızı sahibi oldu. 30 Kasım 1970’te ABD donanması UUSS Razorback’i emekliye ayırdı. Denizaltı Türk donanmasına teslim edildi. 17 Aralık 1971’de Türk donanmasına katılan USS Razorback’e, büyük Osmanlı Amirali Murat Reis’in adı verilidi. TCG Muratreis, Mavi Vatan’ın her köşesinde tam 31 yıl hizmet verdi.

8 Ağustos 2001’de Türk donanması tarafından emekliye ayrıldı.

ABD’liler yine talip oldu

Ancak North Little Rock şehri, ABD’de kahraman olarak anlatılan denizaltıyı satın almak istedi. Yapılan görüşmeler sonucu denizaltının 1 dolara Amerika’ya satılması kararı çıktı. 25 Mart 2004’te North Little Rock şehri yetkilileri denizaltıyı teslim alarak 5 Mayıs 2004’te Türkiye’den yola çıktı. Denizaltı 3 Haziran 2004 Pazar akşamı Key West, Florida’ya, 19 Haziran 2004’te New Orleans, Louisiana’ya, oradan da Mississippi Nehri ve Arkansas Nehri’nden North Little Rock’taki Arkansas Denizcilik Müzesi’ne 29 Ağustos 2004’te te ulaşytı. 15 Mayıs 2005’te de gemi müze olarak açıldı. Denizaltıyı teslim alanlardan ABD’li emekli deniz subayı John Adams, ‘Bir denizaltının ABD’ye geri getirilmesi daha önce hiç olmamıştı’ dedi.

Muratreis’i Gölcük’ten Tuzla’ya nasıl çektim?

Muratreis denizaltısının ABD’ye gidişinde en önemli rollerden birini de Arif Ertek yerine getirdi. 100 metrelik denizaltıyı Gölcük’ten Tuzla’ya kadar çeken Arif Ertek, o günleri şöyle anlattı:

“2000 yıllarda Tuzla’da çalışacak bayan eleman bulmak nerede ise imkansızdı. Jensa Jeneratör’den Hamit Usta’nın iki kızının da yanında çalıştığını görünce, kızlardan Hande’den benimle çalışmasını rica etmiştim. İngilizcesi çok iyiydi. Hande çalışkanlığıyla, başarısıyla bizi kısa sürede toparladı. Bu sırada Muratreis denizaltısının çeki işi geldi. İşlemleri Hande yürütüyordu. Anlaşmayı yapacağımız adamın ismi John Adams’tı. Kendisi emekli bir deniz subayı. Anlaşma yapacağız ama anlaşma bir türlü benim mail adresime gelmiyor. Nasıl olduysa Hande’nin maili çalıştı ve anlaşmayı gönderdik. Megerse ABD’li, bizim Hande’ye bir görüşte aşık olmuş. Amacı da Hande’nin mail adresini öğrenip flört etmekti. Hande ile o ABD’li arkadaş oldular, evlendiler. Bir de kızları oldu. Şimdi ABD’de mutlu yaşıyorlar.

(Soldan sağa ) Hande – Necati Patruna (Tuzla Acentamız)ve John Adams

Hazırolda bekleyen başkan

Yaptığımız anlaşmaya göre denizaltıyı bir kış günü Gölcük’ten Tuzla ‘ya götüreceğim. O gün de bir fırtına var ki inanılır gibi değil. Zar zor Gölcük Donanma Komutanlığı’ndan içeri girdim. Merasim yapılması için her şey hazırlanmış, tribünler kurulmuş, bando çalıyor, tören olacak… Elime hemen programı tutuşturdular. Saat 10.00’da merasim başlıyor, 11.30’da hareket yazmışlar. Hemen oradaki bir yetkiliyi buldum. ‘Eğer buradan çıkarsam denizaltı ile birlikte karaya vururum’ dedim. Gitmek imkansız. Benim tekne 150 beygir, denizaltının boyu 100 metre. ‘Bu havada hayattı çıkmam’ diye direttim. Tamam o zaman dediler. Merasimi yapıp bana teslim edecekler, sonra içeri alacaklar. Aynen dediklerini yaptık. Tekrar denızaltıyı rıhtıma bağlayacağız, bir de baktım ki denizaltının üzerinde bir adam hazırolda duruyor. Hemen sordum kimsin, ne işin var burada diye. Meğerse gemiyi ABD’de teslim alacak şehrin belediye başkanı Avukat Pat Hays’mış. Bir kaç gün sonra hava yumuşadı. Denizaltıyı çekmeye başlayacağız ama belediye başkanı yine Muratreis’in güvertesinde ve saygı duruşunda bekliyor. Zor ikna ettim, römorköre bindirdim. Römorkörümüz 16 metre boyunda ve 150 beygir gücünde. Yolumuz yaklaşık 30 saat sürecek. Bu sefer hazırlıklıyım ama. Römorkörde ufak bir parti verecek kadar içki ve mezemiz var. Çekmeye başlayınca römorkördeki partiyi başlattım. 15 saat sonra Belediye Başkanı’nı Eskihisar’da acenta botuna verdim. Denizaltıyı Tuzla’daki Marmados Sitesi’ndeki evimin önüne getirdim. Denizaltı iki hafta benim evin önünde kaldı. O süreçte denizaltı güvertesinde devamlı parti yaptık.

Getireyim mi Moda’ya?

Bu arada 1ay içinde de evleneceğim. Moda İskelesi’nin üstündeki DTO lokalini tutmuşum.Gemiyi Gölcük’ ten aldıktan sonra bir yere bağlamam lazım. John ile iyi arkadaş olduktan sonrada denizaltıyı istediğimiz gibi kullanıyoruz. Sonra, Moda İskelesi’ne bağlayalım, hem ahali gezsin hem de biz vakit kazanalım diye düşündüm. Moda İskelesi’ndeki lokali işleten müdürle konuştum. ‘Getir abi reklamımız olur’ dedi. Denizaltıyı Moda İskelesi’ne yanaştırmadan önce Deniz Kuvvetleri’nden gayrı resmi yardım istedik. Bir kaç astsubay kabul ettiler. Ben de denizaltıyı Moda’ya yanaştırdım. O tarihlerde iskeleye haftada bir vapur yanaşıyormuş. Tesadüf benim denizaltıyı yanaştırdığım gün gelen gemi, bizi görünce yanaşmaktan vazgeçti.

Patlayıcıları son anda fark ettik

Denizaltıyı yanaştırdıktan bir gün sonra ziyarete açıp, insanları 10’arlı gruplarla içeri alacağız. Yardım edecek astsubaylar da geldi. Denizaltıyı dolaşırken, daha önce fak etmediğimiz bir takım patlayıcılar buldular. Bizim de açılış gecikti. Sonra patlayıcı uzmanları geldi, patlayıcıları götürdüler. Daha sonra denizaltıyı RMK Tersanesi’ne getirdim. Pervanesini söktük ve içine koyduk. Daha sonra içindeki hurdaları ve tüm akülerini hurdaya verdikten sonra denizaltıyı teslim ettim. İşimi huzur içinde bitirdiğim için çok mutluydum.5 Mayıs 2004 tarihinde İstanbul ‘dan yola çıktı. Ben de 1 ay sonra, 04 Haziran 2004’te düğünümü yaptım.

Bildiğim kadarıyla karşılıklı yapılan mutabakatta, ABD’de sergilenirken üzerine asılacak ABD bayrağı kadar bir Türk bayrağının da dalgalanması istendi. Geminin iskele tarafına Türk bayrağı, sancak tarafına ise ABD bayrağı asıldı. Resimlerden gördüğümüz kakadarıy ABD’liler bu mutabakata uydu. Bu da çok sevindirici.

Amerika yolculuğu başlıyor

ABD Donanması’ndaki görevi 30 Kasım 1970’de sona eren ve Türk Deniz Kuvvetleri’ne verilen Muratreis, 2.5 yıldır süren görüşmelerin ardından Arkansas’taki North Little Rock kentine satıldı. ABD donanmasında kullanılırken orijinal adı ‘USS Razorback’ olan ve ‘dünyanın en fazla süreyle hizmet veren’ denizaltısı unvanına sahip olan ‘TCG Muratreis’, North Little Rock Deniz Müzesi’nde sergilenecek. 25 Mart 2004’te North Little Rock şehri yetkilileri denizaltıyı teslim alarak 5 Mayıs 2004’te Türkiye’den yola çıktı. Denizaltı 3 Haziran 2004 Pazar akşamı Key West, Florida’ya, 19 Haziran 2004’te New Orleans, Louisiana’ya, oradan da Mississippi Nehri ve Arkansas Nehri’nden North Little Rock’taki Arkansas Denizcilik Müzesi’ne 29 Ağustos 2004’te te ulaşytı. 15 Mayıs 2005’te de gemi müze olarak açıldı. Denizaltıyı teslim alanlardan ABD’li emekli deniz subayı John Adams, ‘Bir denizaltının ABD’ye geri getirilmesi daha önce hiç olmamıştı’ dedi.

Arkansas Inland Müze’de bir tarafında Türk bayrağı, bir tarafında Amerikan bayrağı ile sergileniyor.

Arkansas Inland Müze’deki Muratreis Denizaltısı

Denizaltıda 10 kişilik gruplar halinde, geceliği 40 dolar karşılığı kalabiliyorsunuz.

Denizaltının içinden görüntüler

Denizaltıya ismi verilen kahraman Koca Murat Reis

Murat Reis’in gençliğinde Turgut Reis ve Piri Reis’in yanında bazı deniz seferlerine katıldı, 1534 yılında ise Barbaros Hayreddin Paşa ile  birlikte İstanbul’a geldi. Barbaros’un Kaptan-ı Derya oluşundan sonra donanmada önemli görevler üstlendi. 1538 yılındaki Preveze Deniz Savaşı’nda Turgut Reis’le birlikte Osmanlı Donanması’nın yedeklerini komuta etti. Haçlı donanmasının Aktium’u alma girişimine engel olarak önemli bir başarı kazanmışdı.

1552 yılında Piri Reis’in görevden alınmasından sonra, Murat Reis Hint Kaptanı olarak atandı. Basra’da onardığı 18 kadırga ile denize açılan Murat Reis, 25 kadırgadan oluşan bir Portekiz filosu ile karşılaştı ve Portekizlileri gerilemek zorunda bıraktı. Buna rağmen, Portekiz’in Hint Okyanusu’ndaki üstünlüğüne son veremediği için görevden alındı. Murat Reis, 1565 yılında Turgut Reis’in Malta’daki ölümüne kadar genellikle onunla birlikte oldu.

Kanarya Adalarını aldı

Murat Reis Kıbrıs’ın fethi sırasında emrindeki 25 kadırgayla Girit’ten gelecek yardımları önledi. 1571’deki Mağusa’nın fethine kadar Kıbrıs çevresinde görev yaptı. 1585 yılında Cebelitarık Boğazı’nı geçerek Atlantik okyanusuna açıldı. Kanarya Adaları’na kadar süren seferinde, adalardan bazılarını ele getirdi. Tutsak aldığı ada yöneticilerini fidye karşılığı serbest bıraktı. 1609’da Anadolu ile Mısır arasında çalışan gemileri tehdit eden Maltalı şövalyelerin peşine düştü. Fransızlar tarafından desteklenen şövalyelerin 10 parça kadırgaları ve Kızıl Cehennem olarak adlandırılan 90 toplu bir kalyonları vardı. Murat Reis bu filodaki dev kalyonu ve 6 kadırgayı ele geçirdi. Şövalyelerden 500 kadırını da tutsak aldı. Ancak bu seferde yaralandı ve Kıbrıs’ta vefat etti. Vasiyeti üzerine Rodos’ta toprağa verildi.

Adı yeni TCG Muratreis’te yaşıyor

Türkiye geri gönderdiği denizaltının yerine kendı olanakları ile Muratreis adlı yeni bir denizaltı yapmaya karar vermişti. Bence bu hikayenin en güzel tarafı da bu : Tekrar Muratreis ile denizlerde dolaşmak, Mavi Vatan’ı korumak. Ülkeleri ayakta tutan tarih bilgisi, tarih bilinci ve vatan sevgisi olduğunu bir kere daha hatırlattıkları için emeği geçen herkese teşekkür ediyorum.

Yeni Muratreis denizaltısı için ilk kaynak 2018’te yapılmıştı. Törene dönemin başbakanı Binali Yıldırım da katılmıştı.