2017 BAHARINDA KÜRESEL EKONOMİ VE DENİZ TİCARET SEKTÖRÜ
Yazan; Harun Şişmanyazıcı / Ekonomist
Küresel Ekonomi ve Deniz Taşımacılığı
I-Dünya Ekonomisi
Dünya ekonomisi şu an gerek ABD, gerekse AB de iyi bir momentum kazanmıştır. ABD de ilk çeyrek büyümesinde bir sıkıntı bulunsa ve Nisan PMI verileri kötü gelse de bu yıl %2 nin altında büyümeyeceği hatta ikinci çeyrek büyümesinin oldukça iyi çıkacağı hususunda beklentiler bulunmaktadır. ABD 10 yıllıklarında son aylarda görülen 2.30 ve altı faiz oranının ABD de işler iyi gitmiyor kanısı uyandırmasına neden olsa da içinde bulunduğumuz günlerde önce 2.37 lere (10.5.2017)çıkmıştır. Daha sonra 2.345 lere yükselmiştir. Ancak 15 Mayıs itibari ile 2.33 e düşmüştür.
Bu düşüş devam ederek ABD 10 yıllıkları emin liman olarak yeniden önem kazanmış ve 10 yıllık faiz 16.Mayıs 2017 de 2.298 e düşmüştür. Dolayısı ile usd indeksi de 97.9 seviyesine inmiştir.
Tüm dünyada genelde bir finansman fazlalığı olup tahvil faizleri aşağı yönlü olmakta Fed’in faiz artırım söylemlerine de reaksiyon vermemektedir.
Bununla birlikte işsizlik seviyesinin %4.4 e düşmesi nedeniyle(son sekiz yılın en düşüğü) Boston FED Başkanı faiz artırımında daha agresif olunmasını, Clevland Fed Başkanı Lorette Mester ekonominin çok ısınmaya başladığını FED’in faizleri geciktirmesi halinde bunun ekonomide resesyona yol açacağını belirtmiştir. Kansas FED başkanı ise bu kadar şahin olmasa da kademeli parasal genişlemeye devam edilmesini istemiştir. Haziran ayında FED’in faiz artırımı artık %100 haline gelmiştir. Bunun böyle olacağı bilinmekle beraber piyasalar bunu 10-13 Mayıs döneminde olumlu fiyatlamışlardır. Bu nedenle USD Indeksi Yukarı çıkmaya başlamıştır. Kore’de MOON ‘un iktidara gelmesi negatif bir unsur olsa da(Bunun olma ihtimalini Trump’ın 100 günü ve Ekonomideki Polyanna Efekti yazımda belirttim. Aynen ön gördüğüm gibi gerçekleşti) Haziran’a kadar MAYIS ayının ikinci yarısında da bu rüzgarın böyle devam ederek daha sonra hız keseceği beklenirken 15 Mayıs ta Rusya ve Sudi Arabistan’ın petrol kısıntısına devam kararı aldıklarının beyanı, ya da petrolü 50 USD’nin altına düşürmemeye gayret edecekleri açıklamalarının piyasaya girmesi ile petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki nisbi artış, ABD de bazı verilerinin çok iyi gelmemesi sonucu dolar hemen hemen tüm para birimlerine karşı değer kaybederek indeks 98 in altına düşmüştür. Bunda benim başından beri iddia ettiğim ve bu konuda 2 makale yayınladığım üzere TRUMP BALONU patlayacak endişesi hakim olmaya başlamıştır.
ABD de borsalar Mayıs ayında da coşmaktadır. Aslında tüm dünyada birkaç ülke hariç biz dahil yükselmektedir. Bunun nedeni ABD den artık Yavaş yavaş mature olan ve yükselme marjı daralan hisse senetlerinden çıkılarak gelişme yolundaki daha yüksek marjı olan hisselere girilmektedir. Kısaca risk iştahı yüksek olmaktadır. Bu nedenle geçtiğimiz günler içinde ABD borsalarından 21,2 Milyar usd çıkarak bunun 14.5 Milyar usd si Gelişme Yolundaki ülkelere 6.7 Milyar USD si Avrupa Borsalarına girmiştir. Aslında 2017 yılı ilk çeyreği ve İkinci çeyrek başlangıcında da gelişme yolundaki ülkelere ciddi para girmiştir. Burada ise hareket noktası farklı olup AB den ciddi kaygılar ile para çıkmaktaydı. Seçimlerde korkulanın olmaması nedeni ile durum terse dönmüştür.
Paranın şimdi Avrupa’ya girmesinin nedeni ise Avrupa’da büyüme rakamlarının nispeten iyi gelmesi Almanya’nın Sanayi üretiminin artması, bunda dış ticaret rakamlarının hem ithalat hemde ihracat olarak iyi olması önemli rol oynamıştır. Almanya’nın büyüme performansıda gayet iyidir. Birinci çeyrekte %0.6 büyümüştür. Yıllık büyüme oranı %1,7 dir. Manşet Enflasyon Almanya’da istenilen seviyelere ulaşmıştır. (yıllık Tufe%2 artmıştır) Almanya üst üste 9 yıldır büyümektedir. (Normalde bunun max 6 yıl olması gerekmektedir)
Aslında önemli bir ihracatçı ülke olan Almanya’nın ihracatının artması, duraklama beklediğimiz gelişme yolundaki ülkelerde şimdilik böyle bir durumun olmadığını ortaya koymaktadır. Çin borsası hariç gelişme yolundaki ülkeler dahil tüm borsalar iyi durumdadır. Bu dünya ekonomisinin geleceğinin iyi olacağı hususundaki beklentiden kaynaklanmaktadır. Bazıları tarafından bu durum Fed’in faiz artırımı ile ABD nin yeniden emin liman ve iyi faiz veren ülke durumuna geçeceği için buraya dönmeden önce son hamle olarak hala riskli varlıklara yatırım yaparak kar realizasyonu yapıldığı bunun çok uzun sürmeyeceği şeklinde değerlendirilmektedir. Nitekim 16 Mayıs’ta son veriler sonucu borsada bir düzeltme yaşanmıştır. ABD sürpriz endeksi ise artmaya başlamıştır.
Bunun Türkiye etkisi aşağıda Türkiye bölümünde açıklanacaktır. Diğer taraftan borsalar bu kadar coşarken balon riskinden söz edilirken VIX korku endeksi yerlerde sürünmektedir. Bu tuhaf bir durum olup işlerin tersine dönmesinde aynı şiddette bir düzeltme yapma potansiyeline sahip olmaktadır.
Avrupa’da Macron’un beklenenden yüksek bir oranla seçimi kazanması AB açısından bir istikrar unsuru olmuştur. Merkel’in seçimleri kazanma ihtimalide yükselmektedir. Buda yine AB için iyi unsurlar olmaktadır. Euro Bölgesinin 2017 nin ilk çeyreğinde yıllık büyüme oranı %1,7 olmuştur. Bir önceki dönem ile mukayese edildiğinde %1,8 artışa göre biraz gerileme gerçekleşmiştir. ABD de ise 2017 ilk çeyreğinde yıllık %0,7 büyüme olmuştur. Bir önceki dönemin büyüme oranı olan %2,1 e göre ciddi bir düşme olmuştur. Ancak yukarıda da söylenildiği üzere 2.ci çeyreğin iyi geleceği düşünülmektedir. Enflasyon ’da emtia kaynaklı ya da girdi kaynaklı bir zayıflama olsa da artış devam etmektedir. Manşet enflasyon beklentilere ulaşmıştır.
İngiltere’nin büyüme performansı ilk çeyrekte %0,3 olmuştur. Çok iyi değildir. Ancak enflasyon ve ikinci çeyrek verileri iyi gelmeye başlamıştır. Japonya ise hem enflasyon yaratmada hem de büyümede istenilen seviyeye bir türlü ulaşamamaktadır. Girdi enflasyonu ise son okuma da yıllık bazda yüksek gelmiştir.
JAPONYA Küçülmemektedir. Ama büyüme hızı çok yavaştır. Son olarak Japonya MB istenilen seviyeye ulaşıncaya kadar genişlemeye devam edeceğini belirtmiştir. Sanayi üretimi de düşük gelmiştir.(17.5.2017)
Gelişme yolundaki ülkelerde CDS (Credit Defauld Swap)ler düşmekte borsa canlanmaktadır. Ancak paraları da USD karşısında değer kaybetmektedir.(15 Mayıs durumu hariç) Bunun nedeni her ülkenin kendine özgü durumu olduğu gibi, örneğin bizde ABD’nin PYD/YPG ye silah yardımı yapacağını açıkça ilan etmesinin TL ‘in değer kaybetmesine yol açması gibi. Genel unsurlar Macron ‘un seçimleri kazanması, FED’in faiz artırım söylemleri, ABD nin vergi indirimi söylemleri vb. dir.
Aslında yılbaşından itibaren çok düşük noktadan alınan gelişmekte olan ülke paraları dolar karşısında iyi bir pirim yapmış olup şimdi kar realizasyonu ile bundan çıkılmaktadır.
Çin de ise her şey yolunda giderken ve Çin bu yılın ilk çeyreğinde yıllık %6,9 büyürken, Çin’in gevşek para politikası ve düşük faizler ile yarattığı genişleme politikası, maliye politikası ile bütçe açığı vererek gerçekleştirilen alt yapı yatırımları ile burada aşırı bir kapasite yaratılmış ve bu da dünya ekonomisine olumlu yansımıştır.
Ancak bunun hem Çin hem de küresel ekonomi için riskli bir durum olduğu da bilinen bir gerçektir. Bu gevşek para ve maliye politikası ile desteklenmiş ekonomi de emtia ithalatı da hem içeride kullanılmak hem de spekülasyon maksadı ile hızla artmıştır.
Bilindiği üzere Çin’in emtia alımlarındaki artış, 2016 nın ikinci yarısından itibaren özellikle bu yılın ilk 3 ayında ABD deki ve AB deki büyüme trendinin iyi olması ile de beslenerek deniz ticaret piyasasında piyasanın nisbi iyileşmesine yol açmış ve BDI de bu yıl 1300 leri gördükten sonra, Çin de Nisan ayında işlerin kötü gitmeye başlaması ile birlikte gerilemeye başlamıştır. BDI Mayıs başında 1000 puana kadar gerilemiştir. Aslında Çin ilk çeyrek büyümesi yıllık olarak %6,9 olarak iyi gelmekle beraber Nisan ayında İmalat Sanayi verileri uzun süredir ilk defa kötü gelmeye başlamış ve 51.2 50.3 e düşmüştür. (son 7 ayın en kötüsü)Çin ikinci çeyreğe yeni işler ve üretimde ilave bir azalma ile girmiştir. İstihdam da azalmıştır. Gelecek ile ilgili iyimserlik 2017 de şimdiye kadar görülenin en altına inmiştir. Oysaki ABD Nisan ayı öncü indeksinde de bir gerileme olmakla beraber gelecek ile beklenti kötüleşmemiştir. Amerikan ilk çeyrek büyümesi de %0,7 olmasına rağmen FED ve diğer analistler bunun geçici olduğunu ve Amerikan ekonomisinin bu yıl min. %2 büyüyeceğini beyan etmişlerdir.
Çin de ise gelecek ile ilgili büyüme beklentisi içeride pek olumlu değildir. Girdi fiyatları çok az artmış ve çıktı fiyatlarına çok az yansıtılabilmiştir. Çin’de TÜFE %1,2, ÜFE ise 6,4 olup %7,4 den düşmüştür. Petrol ve cevher fiyatlarındaki düşme ÜFE de düşmeye neden olmuştur. Üretici fiyatları artışı da TÜFE ye yansıtılamamıştır. Kısaca Çin de enflasyonist bir ortamdan çok deflasyonist ortam bulunmakta olup durgunluk riski artmaktadır.
15 Mayıs’ta piyasaya giren haberlerde Çin’de Sanayi üretiminin ve yatırımların gerilediği vurgulanmıştır. Sanayi üretimi Nisan ayında geçen yılın aynı ayına göre beklenti %7 olmasına rağmen %6,5 artmıştır. Oysaki bu artış mart ayında %7,6 olmuştur. Parkende satışlar da %10,7 artış olmuştur. Mart ayında bu artış 10,9 olarak gerçekleşmiştir. Kırsal kesim hariç sanayi yatırımları Nisan ayında %8,9 artmıştır. Bir önceki dönemde %9,8 artmıştı.
Herkesin ittifakla kabul ettiği husus Çin de devlet desteği ve teşviki ile gerçekleştirilen aşırı yatırımlar olması gerekenden ekonominin daha hızlı büyümesine yol açmış ve aşırı bir kapasite yaratılmıştır. Verilen uygun ve aşırı krediler, kaldıraçlı işlemler, eyaletlerde açılan bankaların bu eyalet yönetimlerine sağladıkları krediler ile yapılan aşırı alt yapı yatırımları, yollar, demir yolları, köprüler nedeni ile ekonomi canlı tutulmuş ve emtia fiyatları artmıştır. Düşük faiz ve uygun kredi koşulları, denetim zafiyeti, riskli krediler ile şirketlerde aşırı borçlanmıştır. Bu şirketler dünya ekonomisinin yakaladığı momentumu, TRUMP rüzgarının yarattığı olumlu havayı da dikkate alıp kredi kullanarak spekülatif maksatlar ile aşırı emtia alımları yapmışlar ve Dalian ve diğer limanlarda stoklar anormal yükselmiştir. (İşte bu durum Dökme Kuru yük piyasasında olumlu bir durum yaratarak BDI’nin 1300’lerin üstüne çıkmasına neden olmuştur.)
Zaten Çin de çok önceden beri risk olan aşırı borçlanma (Ülke borcu 28 Trilyon usd ye çıkmıştır. GSYH’ nın %282 si )2016 yılında verilen toplam kredi hacmi 30 Trilyon usd ye çıkmış olup bunun 5 Trilyonu bataktır. P2P ve gölge bankacılık yani irregüler bankacılık sistemi hacım olarak giderek artmıştır. İlaveten gayri kanuni kredi vermek, menkul kıymetler borsasında inside trade, sigorta işlemlerinde sahtekârlıklar Çin’de finansal sistemdeki potansiyel riskler olmuştur.
Bunu kontrol etmek ve eyalet borçlarını, irregüler bankacılığı kontrol altına almak isteyen hükümet geçtiğimiz günler içinde kaldıraçlı işlemleri kontrol altına almış, miktarını düşürmüş bazı alanlarda tamamen yasaklamış, eyaletlerin borçlanmalarına sınırlamalar getirmiş, faizleri yükseltmiştir. Bankalar arası borç verme faizi yükseltilmiştir. SHIBOR(Shangai Interbank Oferred Rate) %4.37 ye çıkmıştır. Bu rate Nisan 2015 den beri en yüksek seviyedir. KISACA ÇİN MERKEZ BANKASI BİR SIKILAŞTIRMA POLİTİKASI UYGULAMAYA BAŞLAMIŞTIR. Bunun sonucu olarak SHANGAİ COMPOSİTE INDEX SHCOMP -%0.83 İLE Nisan başından beri %6.8 düşmüştür. 5 yıllık hükümet bonoları getirisi %3,6 ya çıkmıştır.
Hükümet alt yapı yatırımlarına sınırlamalar getirmiş ve eyalet bütçelerindeki açıkları kontrol altına almaya başlamıştır. Bu hükümet yatırımlarının özel sektör yatırımları ile karşılanması beklenmekle beraber bu şu ana kadar olmamış tam tersine özel sektör yatırımcıları geri durmaya başlamışlardır.
Diğer taraftan petrol fiyatlarındaki düşme, ABD de Trump’ın vaat ettiklerini yapamaması ve Trump rüzgârının kof çıkması üzerine Çinli spekülatörler emtia alımlarını durdurmuş ve Dalian’daki emtia stoklarını eritmeye başlamışlardır. Bunun sonucu olarak emtia fiyatları tüm dünyada gerilemeye ve düşmeye başlamış Avusturalya doları ve Rus Rublesi değer kaybetmiştir. Çin de borsa da önemli düşüşler görülmüştür. Doğal olarak BDI de 1000 lere düşmüştür, 12.5 2017 de biraz toparlanarak 1014 olmuştur.
Çin hükümeti ülke dışına para aktarımını da kontrol altına almıştır.
Bunun sonucu olaraktan yukarıda açıklandığı üzere sanayi üretimi ve yatırımlardaki artış nisbi olarak gerilemeye başlamıştır. Hal böyle olmakla beraber 16 Mayıs da piyasaya giren haberlerde Çin’in alt yapı yatırımlarına devam edeceği açıklanmış ve piyasalar bunu olumlu olarak kabul etmiştir.
Şu an Çin deki bu zayıflama ve aşırı genişlemenin dengeye gelme riski herkes tarafından dünya ekonomisi için risk olarak algılanmaktadır.
Evvelce bunun olma ihtimali zayıf ancak etkisinin büyük olacağı düşünülürken şimdi bunun olma ihtimalinin yüksek ancak dünya ekonomisine etkisinin zayıf olacağı düşünülmektedir.
Çünkü dünya ekonomisi analistlere göre eskisine göre çok daha iyi durumdadır. (Bana göre ise MACRON ‘un ne yapacağı soru işaretidir. TRUMP pimi çekilmiş bombadır.
Emtia fiyatlarındaki düşme eğilimi, her ne kadar son haberlerde Rusya ve OPEC ülkelerinin üretim kısıtlamasını 2018 e kadar uzatılması niyetinde olduklarını belirtmeleri, Sudi Arabistan’ın Asya ülkelerine olan ihracatını kısacağını açıklaması, İran’ın da kesintiyi destekleyeceğini beyan etmesi ile Petrol fiyatları biraz yükselse de, usd 60 per barile yükselecek gibi gözükmemektedir. Çünkü petrol kısıtlaması ABD’ nin işine yaramaktadır. Üretim maliyeti ortalamada usd 40 per barile düştüğü için usd 40 üstü fiyatta 5 usd kar ile usd 45 per baril ile para kazanmaktadırlar.(Bazı yerlerde maliyet usd 30 per baril, bazı yerlerde usd 60 per baril vb. olmakla beraber ortalama usd 40 per barile düşmüştür). Bu nedenle de kuyu sayısı artmaktadır.
ABD de petrol kuyusu sayısı Ekim 2014 de 609 iken 16 hafta üst üste artış göstererek 2017 Mayıs başında 703 e yükselmiştir. Petrol üretimi de 9,3 Milyon baril /güne çıkmıştır)
İşte bu yukarıdaki belirtilen iyi ekonomik durum, özellikle Çin’deki sözü edilen genişleme süreci deniz taşımacılığına aşağıda açıklanacağı üzere iyi gelse de sonradan buradaki bozulma doğal olarak deniz ticaret sektörünü de ters yönde etkilemiştir. Bunun etkisi önümüzdeki aylarda, önemli bir değişiklik olmaz ise daha fazla görülecektir.
Zaten her kes Çin de aşırı büyüme olduğunun GSYIH nın %50 sine tekabül eden yatırımlar ile sağlanan bu zorlama büyümenin reel olmadığını bunun mutlaka bir düzeltmesinin yaşanacağını kabul etmekle beraber, bu düzeltmenin ne kadar sonra yaşanacağı hususunda bir ittifak sağlanamamaktaydı. Bu nedenle Çin hükümeti, zaman zaman aşırı ısınma ve balonlar olma ihtimalini hissettiği zaman piyasa müdahaleleri ile bu riskin oluşma ihtimalini azaltmaya çalışmaktadır. Mayıs ayında şimdi böyle bir dönem yaşanmaktadır. Bunları zaman zaman geçmişte de yaşadık. Aslında bu düzeltmelerin yapılması ve Çin hükümetinin gerekli önlemleri alması olumlu olarak değerlendirilmektedir.
Ancak emtia fiyatlarındaki bu düşme, tam deflasyonist ortamdan çıktık reflasyonist dönem yaşanıyor denilirken, yeniden beklenen enflasyonun yaşanamaması riski, emtia ihraç eden ülkelerin gelirlerindeki düşmenin, ithalatlarını ters yönde etkilemesi ve bunun ihracat ile büyüyen Avrupa’da negatif etki yapacak olması önümüzdeki diğer bir engel olmaktadır. Yukarıda açıklandığı üzere şimdilik böyle bir etki görülmemektedir. Bunu hem AVRUPA ve özellikle Almanya ihracatından ve Gelişme yolundaki ülke borsalarındaki coşmadan görebilmekteyiz. Almanya’nın ticaretindeki ve özellikle ihracatındaki artış Avrupa- Uzak Doğu hattında konteyner navlunlarının da önemli ölçüde artmasına yol açmıştır. Bunda geçen sene konteyner tonajında bir artış olmaması, bazı firmaların batması ve iflas etmesi, firma satın almalarının gerçekleşmesi, birleşmelerin ve VSA anlaşmalarının yapılmasının, konteyner firmalarının bir araya gelerek optimizasyon ittifakları tesis etmelerinin büyük önemi olmuştur.
Aşağıda 3 büyük ittifakın toplam kapasitesi gösterilmektedir. Yine aşağıda artan konteyner fiyatları görülmektedir. Türkiye çıkışlı konteyner rateleri de artmaya başlamıştır. Ocak ayında 150 usd olan Şangay konteyner navlunları 400 usd ye yükselmiştir. 2017 MART ortasında spot Kuzey-Avrupa Çin Konteyner navlunları %45 artarak usd 1000 FEU olmuştur. Rotterdam –Shangai usd 1076 fue dry cont.olmuştur.
Şu an ise Türkiye çıkışlarında da yabancı konteyner gemilerinde yer bulmak problem olmaya başlamıştır. Bu firmalar konteyner tahsisinde de çok cimri davranmakta olup bu ihracatçılarımızın şikâyetlerine neden olmaktadır.
Dolayısı ile Çin’deki sıkılaştırıcı hükümet politikalarının dış konjonktürün ve küresel ekonominin iyi yönde olması yüzünden küresel ekonomiye çok ciddi bir etkisinin olmayacağı tahmin edilirken ya da bu yönde değerlendirmeler yapılırken 16 Mayıs’ ta piyasaya giren haberlerde Çin in alt yapı yatırımlarına devam edeceği bildirilmiştir.
Dünya ekonomisi için şimdilik çok kötümser olmaya gerek olmamakla beraber her zaman söylediğim gibi tedbiri de elden bırakmamak gerekmemektedir.
Çünkü iyileşme hala esas itibari ile talep esaslı olup, zorlama ve gereksiz aşırı kapasite artırımları ile bir büyüme sağlanmaya çalışılmakta, bazı yerlerde de bu kadar zorlama ve genişlemeye rağmen talep istenilen seviyeye çıkmamaktadır.
Yani yapısal sorunlar halledilerek bir sağlıklı büyüme yakalanamamaktadır. En azından AVRUPA da bankacılık sorunları henüz halledilememiştir. Avrupa’nın krizli ülkelerin sorunları henüz çözülmemiştir. Aşırı devlet borçları ABD ve Çin dahil hala gündemdedir. Avrupa’daki demografik sorunların önüne geçilememiştir. Korumacı önlemler tırmanmaktadır. Bölgesel farklılıklar, gelir dağılımındaki adaletsizlikler, politik riskler hala gündemdedir. Bu nedenle tedbirli olmakta fayda bulunmaktadır.
Böyle düşünmemin bir nedeni de ABD deki şimdi olumlu gibi görülen durumun ve Trump ile sağlanması beklenen aşırı ısınmanın sonradan bir sıkıntı yaratma ihtimalinin yüksekliğidir. Tam istihdam seviyesi iyi bir olgu olmakla beraber, daha sonra firmaların işçi bulma konusunda zorlanmalarına yol açacak buda ücretlerin artmasına ve verimliliğin düşmesine yol açacaktır. Şimdilik ABD de tam istihdam seviyesine yaklaşılsa da saat ücretlerinde artış mutedil gitmektedir. Bu durum tam istihdam konusunda kuşku yaratmaktadır.
Ancak ekonomide bilinen bir gerçek bu şekilde devam eden tam istihdam piyasasının saat başı ücretlerinde artışı ile 9-12 ay sonra bir resesyon getirme ihtimalidir. Zaten ABD de bir resesyon gerçekleşmesi gerekirken FED ‘in zorlaması ve aşırı para bolluğu ile bu gerçekleşmemektedir. Çünkü geçmiş veriler incelendiğinde her 5-6 yıl devamlı büyümeden sonra ABD kısa süreli bir resesyona girmektedir. 15 Mayıs’la başlayan haftada, Trump ile ilgili çıkan haberlerle beslenen kötü veriler dolar indeksinin düşmesi ve sürpriz endeksinin yükselmesi, akla bu ihtimali getirmektedir. Ancak analistler FED’in yine para arzı ve genişleme politikası ile bunun önüne geçebileceğini söylese de geçmişte ekonominin likidite tuzağına düştüğünü ve bunun böyle olmadığı görülmüştür. Bu yüzden 2018 yılına ya da en geç 2019’a ABD açısından dikkate etmekte fayda bulunmaktadır. Bununla birlikte ABD de Elektronik şirketlerinin ve e-ticaret şirketlerinin bilançolarının da iyi geldiği bir vakıadır.
DÜNYA ŞU AN TRUMP’IN AZLEDİLME İHTİMALİNİ MACRO’NUN İSE GÜVEN VERDİĞİNİ KONUŞMAKTA VE FİYATLAMAKTADIR. ANCAK TERSİ İHTİMALLER BUNLARIN GERÇEKLEŞMESİNDEN DAHA FAZLA OLMASINA RAĞMEN DÜNYA ÇOĞU DEĞİL AZI FİYATLAMAKTADIR.
II-Küresel Deniz Ticaret Sektörü ve Gemi İnşa Sanayi
a)Kuru Dökme Yük Piyasası (Navlunlar ve T/CH Rateler)
Yukarıdaki chartdan da görüleceği üzere BDI 16.5.2017 de 1000 psikolojik sınırın altına düşerek 980 point olmuştur. Buralara bu yıl 29 Mart 2017 deki 2017 zirvesi olan 1333 point den inilmiştir
Analatik bir inceleme yaptığımızda tüm segmentsel indeks değerleri gerilemektedir. Ancak t/ch rateleri hala geçen senenin bu dönemine göre Panamax ve Handy/Supramax’larda usd 3000 gün Capesıze da ise usd 4300 gün yukarıdadır. Kısaca kuru yük piyasası geçen yıla göre iyi fakat yılın ilk çeyreğine göre kötüdür. Bunda da Çin’in durması önemli rol oynamıştır.
Farklı dry bulk tonaj segmentlerinin yıllar ve 2017 bazı ay ve günleri itibari ile ortalama spot seferlik kazançlarının günlük tıme charter esşitleri usd esası ile aşağıda belirtilmiştir.
2016 2017 21 Nisan 28 Nisan 16 Mayıs
Capesıze 8.208 13.824 13.819 14.179 12.114
Panamax 6.712 9.709 12.390 10.244 7.693
Supramax 6.294 9.343 11.494 10.710 8.768
Yukarıda da açıklandığı üzere bazı hatlar itibari ile konteyner piyasası şimdilik nisbi olarak iyi gitmektedir. Yukarıda açıklandığı için konteyner piyasasına burada ilaveten değinilmemiştir.
b)Tanker Piyasası
Tanker piyasası tüm segmentlerde 2016 yılına göre gerilemektedir. 28 Nisan 2017 tarihi itibari ile CRUDE VLCC Ortalama Spot kazançları haftalık %32 düşerek 28 Nisan haftasında 21.047 olmuştur.
1 Yıllık VLCC TC Rate’i ise usd 27.750 gün olmuştur.
Farklı tanker tonaj segmentlerinin yıllar ve 2017 ay ve günleri itibari ile ortalama spot seferlik kazançlarının günlük tıme charter esşitleri usd esası ile aşağıda belirtilmiştir.
2016 2017 21 Nisan 28 Nisan
VLCC 41.488 25.999 30.995 21.047
SUEZMAX 27.567 19.491 16.355 21.440
AFRAMAX 22.965 17.706 15.720 14.2017
Temiz Ürün
MR 12.124 10.912 10.396 9.677
Handy 8.962 10.698 16.690 10.921
Kirli Ürün 15.388 12.600 8.125 9.555
Baltık Kirli Tanker İndex de aşğıdaki grafikte görüldüğü üzere içinde bulunduğumuz ay da düşme eğilimine girmiştir. Baltık temiz index de aşağı yönlüdür.
c)LNG ve LPG Piyasası (Gaz Piyasası)
Ortalama 2017
2015 2016 Şubat Mart 28 Nisan
LPG Seferlik Nav.$/mt 90.14 29.90 27.50 29.20 32.00
46.2 Kmt Glf/Jap
LPG TCE $/Gün 88.508 22.646 15.222 17.846 21.042
LNG Spotrate $/Gün
160.000m3(TFDE) 36.038 33.528 42.000 35.400 30.000
145.000 M3(ST) 26.000 20.151 23.250 19.400 18.000
d)Kimyevi Piyasası
Ortalama 2017
2015 2016 Şubat Mart 28 Nisan
12 Aylık TC $/Gün
13.000 dwt IMO II 10.146 10.625 8.750 8.750 8.750
19.999 dwt S/S 15.200 15.496 13.500 13.500 13.500
5000 Mt luk partilerde Rotterdam’dan Uzak Doğu kimyevi taşımalarında navlunlar eylül 2016 dan nisan 2017 ye kadar 2017 de biraz yükselerek usd 80 pmt bandının hemen altında seyretmiştir.
5000 Mt luk partilerde Huston Uzak Doğu kimyevi taşımalarında ise 2016 3.cü çeyreğinde navlunlar önemli ölçüde düşerek usd 46 pmt olmuş ,ancak 2016 aralık ayında yükselmeye başlayarak ,mart 2017 de usd 68 pmt ile zirve yapmış sonra yeniden düşerek 28 nisanda usd 55 pmts seviyelerine kadar gerilemiştir.
e)Gemi İnşa Piyasası
Clarkson Research’un 28 Nisan Tarihli Haftalık Shipping Intelligence Weekly raporuna göre gemi inşa piyasasında aşağıdaki gelişmeler olmuştur.
Gemi inşada yeni kontratlar 28 nisan ile biten haftada daha çok tanker sektöründe olmuştur. Hyundai Heavy Industries 2+2 x300.000 dwt VLCC ‘nin siparişini Singapurlu Armatör Sentek Marine ‘den almıştır. Bunlardan kesin olan 2 adedi 2019 un ilk yarısında Hyundai Samho HI tarafından teslim edilecektir. Opsiyonlu olan diğer iki adedi 2019’un 2.ci yarısında Eylül ayında teslim edilmek üzere anlaşma yapılmıştır.
Diğer taraftan belli bir süre önce anlaşma yapılmakla beraber ,nisan sonunda piyasaya giren bilgilere göre Nantong Xiangyu(daha önce Nantong Mingda idi) 1+3 x 38.800 dwt Stainless Steel(SS)Kimyevi tanker siparişini Goldwin Shipping ‘den almıştır.(Bunun 1 tanesi kesin ,diğer 3 adedi opsiyonludur)
Kesin olanın teslimi 2018’un ikinci yarısında yapılacaktır. Thun Tankers Avıc Dinghang ile 4 x 17.500 dwt IMO-2 Kimyevi taşıyıcı için 2019 ve 2020 tarihlerinde teslim edilmek üzere kontrat imzalamıştır. STX Gemi İnşa 2015 yılından beri ilk siparişini almıştır. Bunlar 3+1 x11.200 dwt IMO-2 kimyevi tanker olup, Grubun Jinhai Tersanesi tarafından 2 tanesi 2018 ve 2019 da teslim edilecektir.
Siparişler 2 mahalli armatör tarafından yapılmıştır. Yukarıdan da görüleceği üzere bu kontratın 3 tanesi kesin 1 tanesi (2019 da teslim edilmek üzere)opsiyonludur. Bu mahalli armatörler Sambong Corp ve Woolim Shipping ‘dir. Sambong ‘un 1 siparişi opsiyonludur.
Dae Sun 2018 de teslim edilecek 6500 dwt IMO-2 Kimyevi tanker siparişi aldığını açıklamıştır.Siparişi GS-Caltex Corp’dan almıştır.
Diğer sektörlerde sadece 1 sipariş ilanı görülmüştür. Buda Taizhou Koun SB ‘nin nisan ayında almış olduğu 800 yolcu kapasiteli ferry siparişi olmuştur. Anılan tersane bunu Beibu Gulf Tourism’den almıştır. Gemi 2018’in 2.ci yarısında teslim edilecektir.
Viking Ocean Cruises ise 930 yolcu kapasiteli 4 Cruise gemisinin siparişini Fincantieri Castell’e vermiştir. Bunun iki tanesi kesin olup teslim tarihleri 2021 ve 2022 dir. Diğer iki tanesi opsiyonlu olup, teslim tarihleri 2022 ve 2023 dur. Bu gemilerin her biri 3640 dwtdir.
Türlerine Göre Yıllar İtibari İle Yeni Gemi İnşa Kontratları Adedi
2014 2015 2016 2017 Yıllık Trend % (Yıllık Değişim)
Petrol Tankerleri 221 416 88 46 İyi %63
Kimyevi ve Özel Tan 164 127 60 28 ‘’ %45
LPG 111 74 12 4 ‘’ %4
LNG 68 35 8 5 ‘’ %94
Dökme Yük Gem. 758 352 48 19 ‘’ %23
Konteyner 168 249 82 8 Zayıf -%70
Gen Cargo 99 108 29 18 İyi %93
Ro-Ro 34 53 23 6 Zayıf -%19
Refrigated 12 6 3 - ‘’ -%100
Offshore Vessel 485 172 51 8 ‘’ -%51
FPSO/FSU 7 4 - 2
Yolcu&Kurvaziyer 61 44 97 21 ‘’ -%33
Diğer Gemiler 38 41 17 11 İyi %101
Toplam Kontrat Sayısı 2.226 1.681 518 176 İyi %6
Clarkson Yeni Gemi İnşa Fiyat Endeksi
Index Ocak 88=100
Mart 2007 170,Mart 2008 191, Mart 2019 157, Mart 2010 138, Mart 2011 140, Mart 2012 132 Mart 2013 128 , Mart 2014 141 ,Mart 2015 132 ,Mart 2016 130 ,Mart 2017 121
Yukarıdaki Indexten de görüleceği üzere yeni gemi inşa fiyatları endeksi 2008’in ikinci yarısında peak yapmış daha sonra 2008 son çeyreğinden itibaren giderek düşmüştür. 2014 de nisbi bir iyileşme yaşasa da genel trend düşme yönünde olmuştur.
Gemi Tiplerine Göre Yıllar İtibari İle Yeni Gemi İnşa Fiyatları (Milyon USD)
2014 2015 2016 Nisan 2017 Yıllık Trend Yıllık % Değişim
Tankerler
VLCC-320K dwt 97,0 93.5 84.5 83.0 Zayıf -%4.2
Suezmax 157K dwt 65.0 63.0 54.5 53.0 ‘’ -%2.1
Aframax 115 Kdwt 54.0 52.0 44.5 43.0 ‘’ -%2.6
MR Tanker 51Kdwt 51.0 36.8 35.5 32.5 ‘’ -%0.5
Dökme Yük Gemisi
Capesize 180K dwt 54.0 46.0 42.0 42.5 İyi %0.4
Panamax 81K dwt 30,0 26.5 24.5 25.0 İyi %1.0
Handymax 62Kdwt 27,0 24.0 22.3 23.5 İyi %3.0
Handysize 35Kdwt 23,0 20.5 19.5 21.5 İyi %4.3
Gaz Taşıyıcılar
LPG 82Km3 79,0 77,0 71.0 70.0 Zayıf -%1.6
LNG 174Km3 205,0 204,0 197.0 188.0 Zayıf -%2.8
Kuru Yük
Konteyner 13KTEU 116,0 116.0 109.0 109.0 Aynı
Konteyner 2750 TEU 32.5 29.5 27.0 26.0 Zayıf -%3.7
PCC 6KCEU 64,0 59.0 60.0 60.0 Aynı
Clarkson Index 138 131 123 121 Zayıf -%0,9
Kaynak Clarksons
Yıl Sonları İtibari ile DWT Olarak Dünya Filosu ve Şipariş Defteri Miktarı
Milyon ve 1000 dwt ve üssü olarak
2015 2016 1.4.2017 Sipariş Defteri Miktarı Filoya Oranı Teslim Yılları
Dwt Dwt No Dwt No Dwt % 017 018 019
Dün.Yük.Fil 1.727.6 1.782.2 59.716 1.805.8 2.858 189.9 %10.5 93.7 69.7 26.5
Dünya Ton 1.805.3 1.862.0 93.847 1885.8 3.707 195.5 %10.4 95.8 71.5 28.1
Dün.Ton .Değ* 943.4 869.4 906.9 241.8 %26.7 98.6 77.9 65.3
*Milyar usd
f- İkinci El Gemi Piyasası ve Varlık Fiyatları
VLCC yeni inşa bedeli 80 Milyon usd olurken 5 yaşındaki VLCC’nin ikinci el fiyatı 62 Milyon usd yani yeni gemi fiyatının %77 sidir
Capesize bulker yeni inşa fiyatı 42,5 Milyon usd iken 5 yaşındaki ikinci el gemi fiyatı 33.5 Milyon usd dir. Yeni gemi inşa fiyatının %78 i düzeyindedir.
2750 teu kapasitesindeki konteyner gemisinin yeni inşa fiyatı 26 Milyon usd 5 yaşındaki aynı geminin ikinci el piyasa fiyatı 11 Milyon usd olmaktadır. Yeni inşanın %42 sı düzeyindedir.
Buda bize konteyner tonajında özellikle feeder segmentinde yeni inşa ikinci el fiyatları arasındaki makasın çok açık olduğunu ortaya koymaktadır.
Tankerlerin ikinci el gemi fiyatı endeksi 2008 2017 yılları arasında (2000=100 esası ile) Mart 2008 de 250 puan iken 2008 ikinci yarısından sonra hızla düşmüş Mart 2010 da 125 puan seviyesine oturmuş ve bu güne kadar 100-150 bandında hareket etmiştir.
Dökme kuru yük ise 2008 Mart ayında 450 ile başlayıp takip eden 2-3 ay içinde 500 puana çıkmış fakat finansal kriz ile birlikte 2008 sonunda 155 lere düşmüş bilahare 2010 yılında dünya ticaretinin artmasına paralel yine kısa bir tepe yaparak 240 lara çıkmıştır. Bilahare düşerek 2013 sonbaharında ve 2014 başında yine bir çıkış yaparak 175 lere ulaşmış sonra Mart 2016 da tarihi dip ile 70 lere inmiştir. Daha sonra 2016 son döneminde yükselişe geçerek Mart 2017 de 100 puanda tanker indeksi ile çakışmıştır. Şu an ikisi de 100 point düzeyindedir.
Buradan da anlaşılacağı 2017 son 3 ayında Tanker ikinci el fiyatı aşağı yönlü olurken Kuru dökme yükte hareket yukarı yönlü olmuş ve 2016 krizinde Kuru yüke yatırım yapanlar kazançlı çıkmışlardır.
g-Hurda Fiyatları;
Yıl Sonu İtibari ile $/LDT (Hindistan Piyasası)
2014 2015 2016 2017 Mart Yıllık % Değişim
Tankerler 450 290 290 370 %28
Kuru Yük Gemi 420 282 290 360 %24
Buradan da görülmektedir ki. Hurda fiyatları Asya pazarında yükselmektedir. Bunda iki faktör önemli rol oynamaktadır. Piyasanın nisbi olarak iyi olması sonucu gemilere taşıma talebi artmakta buda hurdaya çıkarma kararını erteletmekte, ikincisi ise piyasanın iyileşmesi zaten demir-çelik yapımında kullanılan ham maddelere ihtiyaç olduğu için hurdaya olan talebi artırmaktadır.
Bu rapor 17.5 2017 de tamamlanmış olup Nisan başı 17 Mayıs arası durumu ortaya koymaktadır. Karar verme süreçlerinde kullanılmak üzere tavsiyeleri içermemektedir.
17.5.2017 İstanbul Harun Şişmanyazıcı
