Boğazlar'dan geçen en büyük gemi hangisidir konulu bir çalışma, "En Büyük" tanımlamasının yapılmasını da gerektirir. "En Büyük" te temel ölçüt olarak "Uzunluk" mu alınacaktır, yoksa bir hacim ölçüsü olan "Tonaj" mı alınacaktır?Aslında en doğrusu her ikisi

Boğazlar'dan geçen en büyük gemi hangisidir konulu bir çalışma, "En Büyük" tanımlamasının yapılmasını da gerektirir. "En Büyük" te temel ölçüt olarak "Uzunluk" mu alınacaktır, yoksa bir hacim ölçüsü olan "Tonaj" mı alınacaktır? Aslında en doğrusu her ikisini de dikkate almaktır. Ne var ki, yine de, bu konuda belirlenmiş bir standart bulunmadığından, yapılan tüm değerlendirmelerin öznel kalma riski vardır. O yüzden bu yazımızda temel ölçüt olarak "Gemi Boyu" alınmıştır. Aslında aşağıdaki yazıyı 2000 yılında kaleme almıştım ve o zamanlar Türkiye'nin ilk ve tek denizcilik haber araştırma sitesi olan Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği Web Sitesinde yayınlanmıştı. Son günlerde Boğazlarımızdan yine "En Büyük" gemiler geçmeye başladı, bazı limanlarımızda "En Büyük" gemi rekorları kırıldı. Örneğin; geçtiğimiz gün MSC Sindy adlı 337 metre uzunluğundaki konteyner gemisi Çanakkale Boğazından geçti; bu gemi Çanakkale Boğazından geçen en büyük gemi oplarak nitelendirildi bu satırları okuduğunuz site tarafından. Oysa Çanakkale boğazından yıllar önce daha büyük bir gemi geçmişti: 349 Metre boyundaki Agip Lazio tankeri... Yine geçtiğimiz günlerde İstanbul Haydarpaşa limanı tarihinin en büyük gemisini ağırladı. 279 metre uzunluğundaki konteyner gemisi Maersk Miami tamamen boş olarak, İstanbul Haydarpaşa Limanı'na yanaştı. Daha önce limanlarımızda bu kadar sık görülmeyen Mother Ship kategorisindeki konteyner gemileri neden bu kadar sık uğrar oldular? sorusunun yanıtını bir başka yazıya birakarak, sizlere 2000 yılında kaleme aldığım "Boğaz'dan Geçen En Büyük Gemi" Başlıklı yazımı tekrar sunmak istiyorum:

BOĞAZ'DAN GEÇEN EN BÜYÜK GEMİ (www.turkishpilots.org web sitesinde 2000 Yılında yayınlanmıştır)

Bizce Boğazlar, büyük gemilerin geçişi için elverişli su yolları değildir. Gemilerin büyüklükleri artıkça dönüş dairelerinin çapı da artar, taşıdıkları yüklerin ağırlığı artacağından durma mesafeleri veya römorkör refakati söz konusu ise “durdurulma” mesafeleri de buna paralel olarak yükselir. Bu da özellikle en dar yeri 700 m. ile Kandilli noktası olan ve Vaniköy-Kanlıca arasındaki dar kuşakta en tehlikeli dönüşler ve akıntıların seyri zorlaştırdığı İstanbul Boğazı için seyir esnasında kaza riskinin çok yükselmesi anlamına gelir.

Dolayısıyla, gemilerin boyutları arttıkça, güvenli geçişlerinin sağlanabilmesi için alınması gereken önlemlerin de arttırılması gerekir. Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Tüzüğü  ve buna bağlı olarak çıkartılan Uygulama Esasları (Kıstaslar) hangi gemi tipi büyüklüklerinde ne gibi önlemlerin alınacağını belirler. Burada temel ilke olarak kabul edilen 300 Metre üzerinde gemilerin Türk Boğazları için elverişsiz olduğu ve geçişine izin verilip-verilmemesinin ve ne gibi önlemler alınacağının da İdare (Denizcilik Müsteşarlığı) tarafından kararlaştırılacağıdır.

5 Ağustos 2000 Günü, İstanbul Boğazı dev bir geminin geçişine tanık oldu.  Avustralya'dan yüklediği 190.017 Ton demir cevherini Romanya'nın Köstence Limanı'na götüren Bahama Bayraklı SG Enterprise adlı dökme yük gemisi, 5 ağustos sabahı 0530 da başladığı İstanbul Boğazı geçiş serüvenini saat 0730 da Türkeli Feneri'ni geçerek noktaladı. 

Dökme yük taşıyan bu gemi 312 metre boyunda ve 50 Metre genişliğindeydi. Bu geminin geçişiyle birlikte “Boğaz’dan geçen en büyük gemi” tartışması da başladı. Kimi yayın organları da bu gemiyi “Boğazlar’dan geçen en büyük gemi” ilan ettiler.

Geçiş yapan en büyük gemiler konusunda kısa bir araştırma yaptık. Bu geçişlerin bizim elde edebildiğimiz veriler ışığında 1990 yılında yoğunlaştığını belirledik. Buna göre büyük gemi geçişleri şöyle:

  01/01/1990: Kanchen Junga: Hindistan Bayraklı, Tanker, Boy: 333 Metre, Genişlik 52 Metre, Draft 21.6 Metre, GT: 139820 DWT:276.755, Yüklü Olarak Marmara-Karadeniz Yönünde, Kılavuz Kaptan: Recep Çolakoğlu

14/01/1990: Kanchen Junga: Boş olarak Karadeniz-Marmara yönünde.

20/05/1990: Agip Lazio: İtalyan Bayraklı, Tanker, Boy: 349 Metre, Genişlik: 52 Metre, GT: 127070, Boş olarak Marmara-Karadeniz yönünde geçti. Kılavuz Kpatan: Erdoğan Örtegen. Aynı tanker Rusya’dan yüklediği 218 Bin Ton ham petrol ile 25/05/1990 Tarihinde Karadeniz-Marmara yönünde geçişini tamamladı. 

Dolayısıyla bizim yaptığımız araştırmaya göre Boğazlardan geçen en büyük gemi unvanına 349 metrelik boyu ile "Agip Lazio" adlı tanker sahip durumda.

Bu arada bir de başarısız geçme girişimi var. İran Bayraklı "Alamoot" adlı tanker, İstanbul Boğazı'ndan geçmek istediği 15 Gün öncesinden acentesi vasıtasıyla Liman Başkanlığı'na bildirdi. 163.000 GRT'luk bu gemi, 351 Metre uzunluğundaydı. 

Bu konuda 02/08/1990 Tarihli "Cumhuriyet" Gazetesinde şu haber yer aldı:

"Alamoot" adlı tankerin daha sonra 5 adet römorkör eşliğinde geçişi için izin verilmesi aşamasına gelindi. Ancak bir hafta kadar süren görüşmeler sonucunda geminin İran'lı armatörü, geçiş için alınacak güvenlik önlemlerini pahalı bulduğundan gemisini Boğazlar'dan geçirmekten vazgeçti. Ancak bu vazgeçişte geçiş masraflarının yüksekliği olduğu kadar Boğaz'dan bu büyüklükte bir geminin geçemeyeceğine gemi armatörünün de ikna olmuş olmasının etkili olduğu varsayılmalıdır.

Görüldüğü gibi, Türk Kılavuz Kaptanlar Derneği'nin bugün olduğu gibi geçmişte de, Türk Boğazları'nın güvenliği için nasıl bir mücadele verdiği gazete arşivlerinde karşımıza çıkmaktadır.

Yine arşiv değeri olması açısından, Kanchenjunga adlı tankerin İstanbul Boğazı'ndan geçişinden sonra TRT 1 Televizyonunda 2000 Haberlerinde ve daha sonra TV-2 haberlerinde konuyla ilgili yayınlanan röportajları aşağıya alıyoruz:

 Boğazlar, 1990 yılına oranla bugün büyük ölçüde güvence altına alınmıştır. Artık bu büyüklükteki gemiler, Boğazlardan geçmelerinin güvenlik açısından sakıncalı olduğunu ve geçmek istediklerinde ne gibi ağır kurallarla karşılaşacaklarını bilmektedirler. Bu yüzden Boğazlarımızda artık bu büyüklükte gemilere rastlamıyoruz. Rastlamamayı da arzu ediyoruz.

Yıl 1990, Kanchen Tunga geçiyor

Üstte ve Altta: 346 M.lik Carthagonova, İstanbul Boğazı Kuzey-Güney geçişinde. Tarihi tam tesbit edemedik, 1980'li yılların ikinci yarısında olmalı. Gemiye 2 adet konvansiyonel muhtemelen 25 ton BP römorkörün eşlik ettiği farkediliyor. Fotoğraf: Javier Rubio Derch Kolleksiyonu. (İlhan Kermen'e teşekkürler)